Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy
 
Encyklopedia PWN
Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), do 1899 Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (SDKP),
partia robotnicza, założona 1893 w kraju (II–VII 1893 pod nazwą Polska Partia Socjalistyczna, VII–VIII 1893 pod nazwą Socjaldemokracja Polska) przez działaczy Związku Robotników Polskich i II Proletariatu, którzy sprzeciwili się założeniom ideowym zjazdu paryskiego 1892 (na którym powstał Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich i podjęto decyzję o utworzeniu Polskiej Partii Socjalistycznej).
Partia działała w Królestwie Polskim i na Białostocczyźnie; 1895 rozbita aresztowaniami, 1899 została odbudowana i po przyłączeniu się socjaldemokratów polskich z Wilna przybrała nazwę SDKPiL; należała do II Międzynarodówki (radykalne skrzydło); 1906–11 wchodziła w skład SDPRP (współdziałała głównie z bolszewikami, zachowując samodzielność ideologiczną i organizacyjną). SDKPiL postulowała obalenie caratu i wprowadzenie ustroju socjalistycznego za pomocą rewolucji socjalnej dokonanej przez klasę robotniczą; chłopstwo uznawała za siłę zachowawczą; przeciwstawiała się uciskowi narodowemu i proponowała braterski sojusz wolnych ludów jako rozwiązanie kwestii narodowej; nie dostrzegała potrzeby i możliwości odbudowy niepodległego państwa polskiego, ograniczała się do hasła autonomii Królestwa Polskiego w ramach demokratycznej republiki Rosji. Podczas rewolucji 1905–07 na ziemiach polskich inicjowała i organizowała strajki, wiece i manifestacje, tworzyła klasowe (ściśle partyjne) związki zawodowe; 1911–16 podzieliła się na frakcje tzw. zarządowców (zwolenników ZG) i rozłamowców (1914 powołali Zarząd Krajowy) różniące się w sprawach taktycznych; podczas I wojny światowej zajęła stanowisko antywojenne (jej przedstawiciele uczestniczyli w konferencjach lewicy socjalistycznej w Zimmerwaldzie i Kientalu); od 1915 (okupacja niemiecka) działała półlegalnie, zbliżyła się do PPS-Lewicy; 1917 poparła rewolucję w Rosji; 1918 w Polsce współtworzyła Rady Delegatów Robotniczych. Ideologiczną przywódczynią SDKPiL była R. Luksemburg, kierownikiem organizacyjnym L. Jogiches; główni działacze: F. Dzierżyński, J. Hanecki, Z. Leder, J. Marchlewski, K. Radek, H. Stein, S. Trusiewicz, A. Warski, B. Wesołowski, C. Wojnarowska; organy prasowe: „Sprawa Robotnicza”, „Przegląd Robotniczy”, „Czerwony Sztandar”; XII 1918 połączyła się z PPS-Lewicą w KPRP (Komunistyczna Partia Polski).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia