Skaliste, Góry

Skaliste, Góry, Rocky Mountains ,

góry w zachodniej części Ameryki Północnej, wschodnia część Kordylierów;

ciągną się na długości ok. 4900 km i szerokości do ok. 560 km, od północno-zachodniej Alaski do górnego biegu rzeki Rio Grande w stanie Nowy Meksyk; najwyższy szczyt Elbert (4399 m) w pasmie Sawatch. Góry Skaliste są zbudowane głównie z osadowych i wulkanicznych skał paleozoicznych i mezozoicznych sfałdowanych, pociętych uskokami i wypiętrzonych w końcu kredy (faza laramijska). Lokalnie występują trzęsienia ziemi i zjawiska wulkaniczne. Góry Skaliste Kanady (wysokość do 3954 m — Robson) mają rzeźbę typowo polodowcową z ostrymi graniami, cyrkami i żłobami; pokryte współczesnymi lodowcami. Góry Skaliste na terytorium USA rozpadają się na liczne pasma oddzielone poprzecznymi i podłużnymi obniżeniami tektonicznymi; główną ich oś stanowią góry: Lewis, Absaroka, Wind River, Park, Sawatch, Sangre de Cristo; zachodnią część Gór Skalistych stanowią pasma: Wasatch, Uinta, Bitterroot, wschodnią — Bighorn, Laramie; na południu, w części środkowej, leży kotlina Wyoming (szerokość ok. 400 km), na północy — wyżyna Yellowstone. Wschodnie przedpole Gór Skalistych prawie na całej długości stanowią Wielkie Równiny, szerokość 300–600 km.

Klimat górski, w części południowej podzwrotnikowy, w środkowej umiarkowany ciepły, na krańcach północnych umiarkowany chłodny; średnia temperatura w styczniu od –25°C na północy do 0°C na południu, w lipcu odpowiednio od 10 do 25°C; silnie wykształcona piętrowość klimatu. Granica wiecznego śniegu od ok. 2000 m na północy do powyżej 4000 m na południu. Roczna suma opadów od 100–300 mm na pograniczu z Wielką Kotliną i Wyżyną Kolorado oraz 300–500 mm na stokach północno-wschodnich i wschodnich, do 1200 mm w północnej części stoków zachodnich. W zimie pojawiają się ciepłe, suche, porywiste wiatry (chinook), powodujące gwałtowny wzrost temperatury (nawet o 30°C) i szybkie topnienie śniegu. Góry Skaliste stanowią kontynentalny dział wód; wypływają z nich rzeki: Missouri, Rio Grande (zlewisko Oceanu Atlantyckiego), Kolumbia, Kolorado, Fraser (zlewisko Oceanu Spokojnego). Roślinność Gór Skalistych jest bardzo zróżnicowana i rozmieszczona strefowo; na północy panuje tundra górska i bory świerkowe; dalej na południe (prowincja Kolumbia Brytyjska i Alberta) występują lasy borealne, głównie świerkowe, wyżej jodła górska; wyższe pasma Gór Skalistych na terenie USA są pokryte widnymi lasami z sosną żółtą i lasami jodłowo-świerkowymi; ponad górną granicą lasów (wysokość do 3400 m) panuje roślinność alpejska.

Wydobywa się wiele surowców mineralnych (węgiel kamienny, ropa naftowa, rudy żelaza, miedzi, cynku, ołowiu, kobaltu, manganu, molibdenu, uranu oraz złoto i srebro). W Górach Skalistych utworzono kilka parków narodowych, m.in.: Jasper, Glacier, Park Narodowy Gór Skalistych, Yellowstone; parki narodowe stanowią główne tereny ruchu turystycznego.

Robson, najwyższy szczyt kanadyjskiej części Gór Skalistych

Kordyliery, pasmo San Juan w Górach Skalistych (Stany Zjednoczone)

Skaliste, góry, pomnik przyrody (Stany Zjednoczone)

Bielik amerykański, Haliaeetus leucoryphus

Utah (stan w zachodniej części Stanów Zjednoczonych), Park Narodowy Bryce Canyon w Górach Skalistych — typowe formy erozji eolicznej.