Sierra Leone. Historia
 
Encyklopedia PWN
Sierra Leone. Historia.
Pierwsze ludy, zamieszkujące obecnie terytorium Sierra Leone, przybyły tu VII–VIII w.;. Jako ostatnie napłynęły w XVI w. ludy Mende, Temne oraz Fulanie. W połowie XV w. do wybrzeży regionu dotarli Portugalczycy (od nich pochodzi nazwa kraju: Sierra Leone — ‘lwia góra’). Powstały pierwsze europejskie faktorie — w połowie XVI w. tereny te były głównym eksporterem niewolników, później ich znaczenie w handlu niewolnikami zmalało. W połowie XVI w. pojawili się Anglicy, którzy wkrótce wyparli Portugalczyków. Następnie zaczęła się rywalizacja angielsko-francuska o te tereny, a w 2. połowie XVIII w. Brytyjczycy rozpoczęli kolonizację —1787 założono miasto Granvillestown (późniejsze Freetown) jako osiedle dla wyzwolonych niewolników z Wielkiej Brytanii i Ameryki Pólnocnej. Po zakazie handlu niewolnikami (1807) osadzano tu uwolnionych ze statków niewolników murzyńskich. W 1808 tereny wokół Freetown zostały przekształcone w kolonię brytyjską; 1827 we Freetown powstała Fourah Bay College (najstarsza szkoła wyższa w Afryce Zachodniej), rozwijano też szkolnictwo podstawowe. W XIX w. Brytyjczycy podbili pozostałą część kraju (od 1896 protektorat). Powstanie ludności 1898–99 zostało bezwzględnie stłumione przez Brytyjczyków.
Po I wojnie światowej rozwinął się przemysł wydobywczy, rozpoczęto budowę dróg i linii kolejowych. Powstały pierwsze organizacje związkowe. Od połowy XX w. rozwijał się ruch antykolonialny; powstały pierwsze partie polityczne, m.in.: 1952 — Ludowa Partia Sierra Leone (SSLPP, popierająca walkę o niepodległość kraju, ale opowiadająca się za ścisłą współpracą z Wielką Brytanią), 1960 — Kongres Ogólnoludowy (APC, zwolennik niezależności gosp. i politycznej kraju). W 1958 Sierra Leone uzyskało autonomię, a w wyborach do Izby Reprezentantów zwyciężyła SLPP, jej przywódca M.A. Margai został premierem.
W 1961 proklamowano niepodległość w ramach brytyjskiej Wspólnoty Narodów i przystąpiono do ONZ. Po śmierci M.A. Margaia 1964, przewodnictwo rządu i rządzącej SLPP objął jego brat, A.M. Margai. Po porażce SLPP w wyborach 1967, doszło 2-krotnie do wojskowego zamachu stanu (1967 i 1968), rozwiązano parlament i partie polityczne. Doszło do starć między popierającym SLPP, najliczniejszym ludem Mende, a związanym z APC ludem Temne. W 1968 władze wojskowe wyznaczyły na stanowisko premiera S.P. Stevensa (APC), zwycięzcę wyborów 1967. Stevens utworzył koalicyjny rząd cywilny, zapowiedział powrót do rządów wielopartyjnych i odpowiednią reprezentację w rządzie szczepu Mende. Mimo to 1970–71 trwała ostra walka między APC a SLPP, a rząd stosował represje wobec opozycji.
W 1971 ogłoszono republikę w ramach brytyjskiej Wspólnoty Narodów, ze Stevensem jako prezydentem, a SLPP i inne partie opozycyjne zostały odsunięte od współrządów. W 1978 nowa konstytucja wprowadziła system 1-partyjny (rządy APC), rozwiązano SLPP (część jej przywódców podjęła współpracę z APC). W 1985 prezydent Stevens ustąpił, wyznaczając na swego następcę gen. J.S. Momoha, który pod koniec lat 80. rozpoczął proces demokratyzacji kraju. W 1991 przyjęto w referendum nową konstytucję, która gwarantowała m.in. system wielopartyjny. Zła sytuacja gospodarcza kraju przyczyniła się 1992 do wojskowego zamachu stanu. Zawieszono konstytucję i rozwiązano parlament, ale wojskowi przeciwnicy władzy Tymczasowej Narodowej Rady Rządzącej utworzyli Zjednoczony Front Rewolucyjny (RUF) pod dowództwem F. Sankoha. Walczący z siłami rządowymi partyzanci RUF uzyskiwali broń w zamian za nielegalnie wydobywane diamenty, w których sprzedaży pośredniczyła Liberia. W wyniku wieloletniej wojny domowej straciło życie ok. 250 tys. osób, a ok. 1 mln osób musiało opuścić miejsce zamieszkania. W 1996 kolejny przewrót wojskowy przywrócił swobodę działalności partii politycznych. W wyniku demokratycznych wyborów prezydentem został A.T. Kabbah, przywódca powstałej 1991 Ludowej Partii Sierra Leone (SLPP). Już w 1997 prezydenta obalił nowy wojskowy zamach stanu, ale 1998 powrócił on formalnie do władzy. W 1999 przywódca RUF zawarł z władzami kolejne porozumienie pokojowe, zerwane przez RUF 2000. ONZ powołała w wojskową misję pokojową (UNAMSIL). Szansę na ustabilizowanie sytuacji w stworzyło porozumienie zawarte 2002. W wyborach 2002 zwycięstwo odniósł prezydent Kabbah i SLPP. APC zajęła 2. miejsce. Poza parlamentem została Partia Zjednoczonego Frontu Rewolucyjnego (RUFP). W VII 2003 zmarł Sankoh w trakcie oczekiwania na proces, w którym był oskarżony o zbrodnie wojenne. Na początku 2004 oficjalnie zakończono rozbrajanie 70 tys. bojowników biorących udział w wojnie domowej, powołano także trybunał do sądzenia zbrodni wojennych i odbyły się pierwsze od 30 lat lokalne wybory. We IX 2004 siły ONZ przekazały kontrolę nad stolicą miejscowym siłom bezpieczeństwa. 2014–16 epidemia gorączki kwrotocznej Ebola
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia