Rozwijająca się VI w. p.n.e.–V w. n.e. sztuka państwa rzymskiego: Rzymu (miasta), Italii i prowincji rzymskich; najważniejszym jej ośrodkiem był Rzym, lecz najpełniejszy obraz dały miasta: Pompeje i Herkulanum; w rozwoju sztuki rzymskiej przyjmuje się podział na okresy:
królewski (VI w. p.n.e.),
republiki (V–I w. p.n.e.),
cesarstwa (30 r. p.n.e.–koniec IV w. n.e.). Początki architektury i plastyki rzymskiej kształtowały się pod wpływem Etrusków (toskański porządek), w okresie republiki dominowały wpływy greckie, styl późny był wynikiem zespolenia sztuki hellenistycznej i sztuki prowincji rzymskich. Największe znaczenie historyczne zyskały osiągnięcia Rzymian w
architekturze; zastosowanie nowych materiałów budowlanych (cegły wypalanej, cementu) umożliwiło wznoszenie budowli o urozmaiconym rzucie poziomym, krytych sklepieniami, tworzących świadomie skomplikowane kompleksy przestrzenne; dla architektury monumentalnej poza świątyniami są charakterystyczne budowle użyteczności publicznej (m.in. bazyliki, portyki, kurie, termy, teatry, cyrki, amfiteatry), pomniki (łuki triumfalne, kolumny), w budownictwie mieszkalnym — domy, tzw. italskie z atrium i hellenistyczne z atrium i perystylem, piętrowe domy czynszowe (
insula), miejskie i podmiejskie wille, rezydencje cesarzy (willa Hadriana w Tivoli, pałac Dioklecjana w Splicie); grobowce budowano wzdłuż dróg publicznych (np. Via Appia) lub na nekropolach; formą typowo rzymską było
kolumbarium; mauzolea (np. Oktawiana Augusta, Hadriana — w Rzymie) wznoszono na wzór grobowców hellenistycznych.
Miasta zakładano na planie prostokąta, z regularną siatką ulic równoległych do 2 głównych, krzyżujących się arterii: cardo i decumanus, otaczano murem warownym; środek miasta zajmowało
forum; wodę doprowadzały
akwedukty;przez rzeki przerzucano mosty na arkadowych przęsłach.
Rzeźba rzymska (zwłaszcza dekoracyjna) miała charakter odtwórczy (głównie kopie dzieł greckich); większą oryginalność wykazywał portret, zwłaszcza popiersie na profilowanej bazie; portrety z okresu republiki cechował weryzm; w okresie cesarstwa rozpowszechniły się portrety władców (popiersia i posągi) modelowane zgodnie z wymogami propagandy. Podobnie wykonywano reliefy historyczne, zdobiące budowle i pomniki; na kamiennych sarkofagach, produkowanych od II w., występowały reliefy o treści mitologicznej i rodzajowej.
Malarstwo sztalugowe i tablicowe w okresie późnej republiki zostało wyparte przez malarstwo ścienne, na podstawie schematów kompozycyjnych podzielone na 4 style pompejańskie (
Pompeje): inkrustacyjny (II w. p.n.e.) — imitował okładzinę z barwnych marmurów; architektoniczny (I w. p.n.e.) — za pomocą malowanych elementów architektonicznych stwarzał iluzję głębi przestrzennej; egiptyzujący (1. połowa I w. n.e.) — polegał na zdobieniu ściany malowidłami imitującymi obraz sztalugowy i drobnymi motywami (często pochodzenia egipskiego); iluzjonistyczny (2. połowa I w.) — sztucznie powiększał wnętrze przez malowanie pomieszczeń w amfiladzie lub pejzaży.
Mozaiki wielobarwne lub czarno-białe, wykonywane z sześciennych kostek kamiennych, zdobiły początkowo posadzki, w okresie późniejszym także i ściany. W
rzemiośle artystycznym szczególny rozkwit przeżywała gliptyka, ceramika, szklarstwo i toreutyka. Sztuka rzymska, niemal całkowicie anonimowa, wniosła do późniejszej sztuki europejskiej wiele trwałych wartości; jej bezpośrednimi następcami były: sztuka wczesnochrześcijańska i bizantyńska.
