Ramzes
imię władców staroż. Egiptu w czasach XIX i XX dyn. (XIII–XI w. p.n.e.).
[staroegip., ‘zrodzony z Re’],
Ramzes
Encyklopedia PWN
Ramzes I, zał. XIX dyn. (panował 1292–1290 p.n.e.); pochodził z północno-wschodniej Delty, oficer i wysoki urzędnik (wezyr), w czasach Horemheba, wyznaczony przez niego na współrządcę i następcę w okresie odnowy po amarnie; oficjalnie zapoczątkował dzieło odbudowy kraju i odnowy imperium egipskiego w Azji Przedniej.
Ramzes II, zw. Ramzesem Wielkim, z XIX dyn. (panował 1279–1213), syn Seti I; kontynuował zagr. politykę ojca oraz dzieło intensywnego budownictwa świątynnego; między 4. a 18. rokiem panowania przedsięwziął liczne wyprawy na tereny Syro-Palestyny, co doprowadziło do konfrontacji z Hetytami (bitwa pod Kadesz); w 21. roku panowania zawarł traktat pokojowy z Hetytami zapewniający Egiptowi wieloletnią stabilizację; prowadził wielką działalność budowlana w Egipcie, m.in. w Pi-Ramzes i Tebach Zachodnich (Ramesseum) oraz na terenie Nubii (największa świątynia w Abu Simbel); potędze państwa w okresie jego panowania odpowiada monumentalizm w sztuce, m.in. gigantyczne posągi króla w Ramesseum i Abu Simbel.
Ramzes III, z XX dyn. (panował 1183–1152); prowadził wojny obronne z Libijczykami i Ludami Morza, zakończone m.in. wcieleniem części jeńców do armii egipskiej i rozwinięciem osadnictwa libijskiego w Egipcie; prowadził znaczną działalność budowlana (m.in. Madinat Habu); wobec narastającego kryzysu gosp. (inflacja, korupcja, pierwsze strajki król. rzemieślników w Deir el-Medina) przygotował reformę polegającą na wzmocnieniu roli gosp. świątyni w państwie; zginął prawdopodobnie w wyniku spisku (nieudanego) przeciwników reformy.
Ramzes IV, z XX dyn. (panował 1152–1145), syn R. III; pokonawszy spiskowców (zachowały się papirusy opisujące ich proces) wcielił w życie reformę przygotowaną przez ojca; tzw. Wielki Papirus Harris zawiera m.in wykaz znacznych nadań dla świątyń; jego ambitne plany budowlane nie zostały zrealizowane.
Czasy panowania potomków R. II i R. IV, od Ramzesa V do Ramzesa X, z XX dyn. (1145–1103) charakteryzowało: narastający kryzys gosp. i społ. (m.in. skandale korupcyjne, działalność band, rabunki grobowców król., strajki robotników), słabość polityki zagr. Egiptu i nikła działalność budowlana.
Ramzes XI, ostatni król z XX dyn. (panował 1103–1070); w rejonie Teb wprowadził wojsk. dyktaturę dowódcy południowego (nubijskiego) korpusu armii egipskiej, nadając mu bezprecedensowo szerokie uprawnienia; zmiana polityki króla po 17 latach panowania doprowadziła do buntu Nubijczyków i wojny domowej, w wyniku której m.in. armia nubijska splądrowała wszystkie dostępne grobowce król. w Dolinie Królów; upadek autorytetu R. XI doprowadził do: puczu wojsk. dowódców północnego korpusu (m.in. Herhor), odsunięcia władcy i wprowadzenia tzw. Ery Odrodzenia, która obejmowała ostatnie 10 lat formalnego panowania R. XI.
