Ramsay William
 
Encyklopedia PWN
Ramsay
[rạ̈mzi]
Sir William Wymowa, ur. 2 X 1852, Glasgow, zm. 23 VII 1916, High Wycombe (hrab. Buckinghamshire),
angielski chemik i fizyk.
Kalendarium
Urodził się 2 X 1852 w Glasgow. William odebrał wykształcenie klasyczne, mimo że w rodzinie były inne tradycje: jego ojciec, William Ramsay, był inżynierem, stryj, Andrew Ramsay, geologiem, a dziadek — założycielem Towarzystwa Chemicznego w Glasgow. W 1866 czternastoletni William wstąpił na uniwersytet w Glasgow. Gdy rozpoczął pracę w laboratorium analitycznym w Glasgow i odkrył braki w wykształceniu z przedmiotów ścisłych, 1870 udał się do Niemiec, by uzupełniać wiedzę z chemii organicznej w laboratorium R. Fittiga na uniwersytecie w Tybindze. Właśnie za pracę z chemii organicznej, dotyczącą właściwości kwasu toluenowego otrzymał 1873 stopień doktora. Po powrocie do Glasgow pracował jako asystent w Królewskiej Szkole Technicznej; później uzyskał posadę na University College of Bristol (późniejszym uniwersytecie), gdzie od 1880 miał stanowisko profesora, a 1881 został jego dyrektorem. W 1887 objął kierownictwo katedry chemii na University College w Londynie (zastąpił tam A.W. Williamsona).
W 1881 poślubił Margaret Buchanan, z którą miał dwoje dzieci — syna i córkę.
Najważniejszych odkryć dokonał w chemii nieorganicznej. W uznaniu zasług otrzymał wiele nagród, członkostwo honorowe wielu akademii i towarzystw naukowych. W 1904 uhonorowano go Nagrodą Nobla (w dziedzinie chemii) za odkrycie gazów szlachetnych i ustalenie ich miejsca w układzie okresowym. Ramsay pracował na uniwersytecie londyńskim do 1912, kiedy to przeszedł na emeryturę. Zmarł 23 VII 1916 w High Wycombe (hrabstwo Buckinghamshire).
Badania
Wczesne prace Ramsaya dotyczyły chemii organicznej i chemii fizycznej. W latach 1878–79 prowadził badania nad budową i fizjologicznym działaniem alkaloidów — pochodnych pirydyny, której syntezę przeprowadził 1876. Badał właściwości cieczy, zwłaszcza ich zachowanie w stanie krytycznym Zastosował metodę pomiaru napięcia powierzchniowego do oznaczania ciężaru cząsteczkowego cieczy. W latach 1885–90 badał tlenki azotu (opublikował kilka znaczących prac), zdobywając doświadczenie potrzebne w dalszych pracach nad gazami.
W 1903, wspólnie z F. Soddym, stwierdził powstawanie helu z preparatu radu, co potwierdziło hipotezę małżonków Curie o związku promieniotwórczości z przemianami atomów. W 1910 skonstruował mikrowagę umożliwiającą ważenie próbek o objętości 0,1 mm3 z dokładnością 0,5 mg.
Gazy szlachetne
W IV 1894 Ramsay odpowiedział na apel z prośbą o pomoc, skierowany do chemików przez lorda Rayleigha, który zauważył, że ciężar właściwy azotu wyizolowanego z powietrza jest większy niż ciężar właściwy tego gazu otrzymanego w wyniku rozkładu związków azotowych. Domyślano się, że azot otrzymany z powietrza zawiera jakiś cięższy gaz — nieznany dotąd składnik powietrza. Przeglądając dzieła i rozprawy, które ukazały się na temat badań składu powietrza, Ramsay natknął się na artykuł H. Cavendisha opisujący doświadczenie wykonane przez niego 1785. Cavendish donosił, że podczas eksperymentu, w którym przepuszczał iskry elektryczne przez mieszaninę powietrza i tlenu wykrył składnik stanowiący setną część początkowej objętości badanego powietrza — gaz, który nie był ani tlenem, ani azotem czy dwutlenkiem węgla. Składnik ten był ciągle niezidentyfikowany. Rayleigh i Ramsay powtórzyli doświadczenie Cavendisha i uzyskali gaz bez smaku, zapachu i barwy. Gaz taki uzyskali także inną metodą — wiążąc chemicznie poszczególne znane składniki powietrza. W widmie otrzymanego gazu zauważyli czerwone i zielone prążki należące do nieznanego jeszcze pierwiastka. Ustalili także podczas badania ciepła właściwego, że nie tworzy on — jak pozostałe składniki powietrza — cząsteczek dwuatomowych (pozostaje jednoatomowy). 13 VIII 1894 zgłosili Brytyjskiemu Towarzystwu Chemicznemu w Oksfordzie odkrycie nowego pierwiastka. Nadali mu nazwę aeron [od aḗr ‘powietrze’], którą zmienili wkrótce na argon [od greckiego argós ‘leniwy’, ‘bierny’]. Ponieważ w Anglii nie było laboratorium, w którym wytwarzano by bardzo niskie temperatury, w XII 1894 bańkę zawierającą 300 ml argonu Ramsay przesłał do K. Olszewskiego z prośbą o skroplenie gazu. W 1895 Olszewski skroplił i zestalił argon oraz wyznaczył jego parametry krytyczne. Już w I 1895 Ramsay przedstawił Towarzystwu Królewskiemu wyniki prac nad argonem.
Kilka tygodni później wykazał obecność w minerale kleweicie (odmiana uraninitu) lżejszego od powietrza, nieznanego gazu. Gdy z angielskim fizykiem i chemikiem W. Crookesem zbadał jego widmo, okazało się, że jest ono identyczne z widmem helu — pierwiastka wykrytego 1868 przez francuskiego astronoma, P.J. Janssena i astrofizyka brytyjskiego J.N. Lockyera podczas analizy spektralnej atmosfery słonecznej, którzy pierwiastek — nie znany jeszcze na Ziemi — nazwali helium [od gr. hēlios ‘słońce’]. Hel, podobnie jak argon, okazał się gazem jednoatomowym, nieaktywnym chemicznie. Ramsay określił również miejsce nowo odkrytych pierwiastków w układzie okresowym, do którego należało wprowadzić dodatkową grupę. Okazało się, że w grupie tej, zwanej odecnie helowcami (gazami szlachetnymi) między helem i argonem jest miejsce dla nieznanego pierwiastka o masie atomowej większej od helu i mniejszej od argonu. Ramsay rozpoczął poszukiwania. Po odparowaniu ze skroplonego powietrza wszystkich znanych składników w pozostałości wykrył, wspólnie z Morrisem Williamem Traversem (1872–1961), pierwiastek cięższy od argonu. Nazwano go kryptonem [z greckiego kryptós ‘ukryty’]. Następnie Ramsay i Travers skroplili argon i powoli odparowywali go. Najbardziej lotna partia zawierała gaz lżejszy od argonu — był to poszukiwany pierwiastek, nazwany neonem [z greckiego néos ‘nowy’]. Następnie ze skroplonego kryptonu obaj uczeni wydzielili jeszcze jeden gaz — ksenon [ksénos ‘obcy’]. Wszystkie wydzielone gazy identyfikowali metodą spektralną.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia