Racibórz

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Racibórz,

m. powiatowe w województwie śląskim, w Kotlinie Raciborskiej, nad Odrą.

Ludność miasta: ogółem — 54,8 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 730,4 os/km² (2019)

Powierzchnia: 75 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 18°12′E, szerokość geograficzna: 50°05′N

Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1235 (1211–17)

Oficjalne strony WWW: www.raciborz.pl

Ośr. przem.; Fabryka Kotłów „Rafako SA”, zakłady elektrod węglowych, fabryka elektr. urządzeń domowych, zakłady przemysłu spoż. (Cukrownia Racibórz, zakłady cukiernicze Mieszko SA), betoniarskie, wytwórnia maszyn i sprzętu kol., fabryka mydła i środków piorących (Henkel Polska SA), zakłady odzieżowe, drzewne (meble) i graf.; węzeł kol.; siedziba Euroregionu Silesia; Tow. Miłośników Ziemi Raciborskiej.

Historia.

Wczesnośredniowieczny gród broniący przeprawy przez Odrę, wzmiankowany 1108; w XII w. siedziba kasztelanii oraz osada handl. na skrzyżowaniu szlaków z Czech i Moraw do Krakowa oraz na Ruś i na Śląsk; prawa miejskie przed 1235 (1211–1217?); w XIII w. szybki rozwój R., duży ośr. handl. (składy soli, największe na Górnym Śląsku targi zbożem) i rzemieślniczy (zwłaszcza sukiennictwo i tkactwo); w XIV–XV w. utrata znaczenia; w XIII w. ośr. księstwa opolsko-raciborskiego, od 1281 stol. księstwa raciborskiego; do 1532 własność Piastów opol.; od 1327 pod zwierzchnictwem Czech, dzielił losy polit. Śląska; od 1742 w państwie pruskim (zgermanizowana nazwa Ratibor); po wybudowaniu 1848 linii kol. Berlin–Wiedeń rozwój przemysłu (m.in. maszyn., elektrotechniczny, stalownie, odlewnie); 2. poł. XIX i XX w. ośr. polskości, m.in. Tow. Pol.-Górnośląskie (1886–1939), pol. księgarnia, czasopisma (m.in. „Nowiny Raciborskie” 1889–1921); udział mieszkańców w powstaniach śląskich 1919–21; po plebiscycie 1921 pozostał w granicach Niemiec; w czasie II wojny światowej 8 oddziałów roboczych jeńców bryt., fr., sowieckich i wł. obozu w Łambinowicach, 6 hitl. obozów pracy przymusowej, obóz dla wysiedlonych Polaków oraz ciężkie więzienie; od 1945 w Polsce, 1975 do R. włączono wieś Brzezie nad Odrą, 1977 — Markowice.

Zabytki.

Kościoły got.: parafialny (ok. 1300–XVI w., rozbudowa XIX w., odbud. 1948–49), Dominikanów (pocz. XIV w., z wieżą XIV/XV w., zbarokizowany XVII–XVIII w., częściowo przebudowany 2. poł. XIX w.), Dominikanek (XIV w., przebudowa XX w.) — ob. muzeum; zamek książęcy (XIII w., rozbudowa 1609–31, XIX w.) z kaplicą — wybitny przykład klas. gotyku (1281–87, częściowo rekonstruowana po 1519 i 2. poł. XIX w.); fragmenty murów miejskich (XIV w.) z renes. Wieżą Więzienną (po 1574).