Puławski Zygmunt Rafał
 
Encyklopedia PWN
Puławski Zygmunt Rafał, ur. 24 X 1901, Lublin, zm. 21 III 1931, Warszawa,
polski konstruktor lotniczy, pilot.
Kalendarium
Urodził się 24 X 1901 w Lublinie. Zygmunt Rafał był najstarszym z czworga dzieci robotnika fabryki maszyn rolniczych Wojciecha Puławskiego i Kazimiery z Szumiłłów. Uczęszczał do gimnazjum handlowego A.J. Vetterów w Lublinie; należał do harcerstwa. Wyróżniał się wytrwałością w realizowaniu stawianych sobie zadań i żywym, czasem wybuchowym reagowaniem na napotykane trudności. W 1920 zdał maturę i w lecie tegoż roku zgłosił się do ochotniczego Batalionu Harcerskiego, by uczestniczyć w wojnie polsko-bolszewickiej. Jesienią 1920 rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie wyróżniał się pilnością, zdolnościami i terminowością w zdawaniu egzaminów. W Akademickim Związku Sportowym uprawiał turystykę pieszą, rowerową, górską, narciarstwo, wioślarstwo i kajakarstwo. Swe zainteresowania lotnicze poszerzał w Sekcji Lotniczej Koła Mechaników (działającej od 1922). Tam zaprojektował szybowiec SL-3 zbudowany w warsztatach Sekcji 1924. W V i VI 1925 szybowiec ten wziął udział w II Krajowym Konkursie Szybowców na Oksywiu w Gdyni. Podczas studiów Puławski intensywnie uczył się języków: francuskiego, niemieckiego i angielskiego. Pod koniec studiów wziął udział w konkursie na projekt samolotu ogłoszonym przez Departament Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych i uzyskał nagrodę za samolot liniowy Scout, konkurując z 15 projektami innych konstruktorów.
W 1925 Puławski uzyskał dyplom inżyniera mechanika o specjalności lotniczej z bardzo dobrym wynikiem i otrzymał skierowanie na praktykę lotniczą w wytwórni samolotów Breguet we Francji. W 1926 powrócił do kraju i ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Poznaniu, a następnie Szkołę Pilotów w Bydgoszczy, uzyskując odznakę pilota wojskowego. W 1927 został przyjęty jako główny konstruktor do Centralnych Warsztatów Lotniczych w Warszawie, które w końcu XII 1927 zostały przekształcone w Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL). Tam opracował oryginalny projekt samolotu myśliwskiego, który rozsławił jego i wytwórnię PZL w świecie.
Mewi płat i podwozie dźwigniowe
Zasadniczym nowatorskim wkładem Puławskiego w rozwój lotnictwa było zaprojektowanie płata o mewim kształcie, tzn. przy kadłubie zwężonego i silnie wzniesionego ku górze, a w pewnej odległości od kadłuba załamanego i biegnącego ku swym końcom poziomo, oraz podpartego zastrzałami. Skrzydła takie zapewniają bardzo dobrą widoczność z kabiny przy dużej wytrzymałości. Otrzymały one nazwę „płat Puławskiego” lub „płat polski”. Płat Puławskiego miał też wpływ na rozwój techniki lotniczej na świecie. Powstało wiele samolotów myśliwskich o układzie skrzydła Puławskiego. Najszerzej został zastosowany na sowieckich samolotach dwupłatowych Polikarpowa I-15 i I-153 (łącznie 4277 samolotów) włoskich dwupłatowych wodnosamolotów Romeo 43 i 44 (125 sztuk) oraz na dwusilnikowych wodnosamolotach amerykańskich Martin Mariner (1324) i sowieckich Berirjew Be-6 i Be-12 (132). Daje to łącznie ponad 5,5 tysięcy samolotów z mewim płatem. Ponadto był on zastosowany na wielu szybowcach.
Puławski zastosował także drugie nowe rozwiązanie tzw. podwozie nożycowe, a ściślej dźwigniowe z amortyzatorami schowanymi w kadłubie, co zmniejszało opory samolotu. Według tej koncepcji zaprojektował samolot myśliwski PZL P.1, którego prototyp odbył pierwszy lot w VIII 1929, pilotowany przez B. Orlińskiego. W VI 1930 na konkursie na samolot myśliwski w Bukareszcie samolot ten zajął pierwsze miejsca w 8 spośród 15 odbywanych konkurencji. Podwozie dźwigowe jest do tej pory stosowane w wielu krajach. Wówczas jednak samolot nie wszedł do produkcji w wyniku decyzji władz lotniczych, że w Polsce nie będzie się produkować silników dużej mocy o układzie rzędowym, a taki zastosował Puławski w swym samolocie. Wtedy opracował nowy projekt, PZL P.6, dostosowany do silnika o układzie gwiazdowym, którego produkcję podjęto w kraju. Prototyp PZL P.6 został oblatany w VIII 1930, a w grudniu Orliński zaprezentował go na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu. Tam uzyskał opinię konstrukcji wyprzedzającej budowane w innych krajach. W 1931 Orliński na PZL P.6 odniósł sukces w akrobacji w amerykańskich zawodach National Air Races, wsławiając polski samolot. Kolejnymi samolotami projektu Puławskiego, będącymi odmianami rozwojowymi P.1 były P.7 oblatany 1930, P.8 i P.11 oblatane w VIII 1931. W 1930 Puławski za zgodą dyrekcji PZL zaprojektował do własnego użytku dwumiejscowy samolot amfibię PZL-H (oznaczoną później PZL.12) oblataną przez konstruktora w II 1931. 21 III 1931 samolot ten pilotowany przez Puławskiego podczas porywistego wiatru, w zakręcie po starcie zszedł do ziemi i rozbił się. Puławski w wyniku ciężkich obrażeń ciała zmarł w drodze do warszawskiego szpitala. Został pochowany w Lublinie na cmentarzu przy ul. Lipowej.
W 1986 Sekcja Lotnicza Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich ustanowiła medal za zasługi dla polskiego lotnictwa „Skrzydła Puławskiego” Wytwórnia śmigłowców PZL-Świdnik od 1957 nosi imię Zygmunta Puławskiego.
Samoloty Puławskiego
Samoloty Puławskiego weszły do produkcji seryjnej dopiero po jego śmierci. W latach 1932–33 zbudowano 150 sztuk P.7, a 1934–36 — 200 P.11a i P.11c. Samoloty te, zwane „Puławszczakami”, stały się podstawowymi myśliwcami polskiego lotnictwa do końca lat 30. XX w. i na nich nasi piloci bronili polskiego nieba we wrześniu 1939. Ponadto wyprodukowano 50 sztuk PZL P.11b, które eksportowano do Rumunii, a wersja P.11f była produkowana w Rumunii na licencji (95 sztuk). Jako dalsze rozwinięcie P.11 powstał P.24, który był produkowany na eksport do Rumunii, Bułgarii, Grecji i Turcji oraz budowany na licencji w Rumunii i Turcji. Wyprodukowano 143 egzemplarze P.24. Zbudowano 640 sztuk wszystkich typów samolotów Puławskiego, co było osiągnięciem w okresie międzywojennym.
zgłoś uwagę
Ilustracje
PZL P.6, polski samolot myśliwski (1930)rys. B. Wróblewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Samolot myśliwski PZL P.1, 1929 fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Samolot myśliwski (wersja eksportowa) PZL P.24, 1933 fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia