Prusy Królewskie,
kraina historyczna obejmująca średniowieczne Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską;
Prusy Królewskie
Encyklopedia PWN
składały się na nią ziemie, które w wyniku wojny trzynastoletniej i na mocy pokoju toruńskiego 1466 przyłączono do Polski: Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską oraz rejony Malborka i Elbląga (do Prus Królewskich w ścisłym sensie nie zaliczono zdobytej wtedy Warmii, która podlegała miejscowym biskupom; warmińskie dominium); Prusy Królewskie dzieliły się na województwa: pomor., chełmińskie i malborskie. Początkowo miały autonomię, rządziła rada (stany pruskie) podległa królowi pol., którego reprezentował gubernator mianowany spośród możnowładców pruskich; w radzie dużą rolę odgrywały miasta, zwłaszcza najbogatsze (Gdańsk, Elbląg, Toruń); Prusy Królewskie miały odrębną monetę i skarb. Na sejmie lubel. 1569 zniesiono autonomię, dokonując unii realnej Prus Królewskich z Koroną; rozpoczęła się integracja polit. i gosp.-społ. tych ziem z Rzeczpospolitą; do sejmu weszli senatorowie i posłowie z Prus Królewskich, a rada pruska przekształciła się w sejmik generalny; Gdańsk, będący największym miastem w Polsce XVI–XVII w., zachował swoistą autonomię. Była to najbogatsza kraina w Rzeczypospolitej, czerpiąca zyski gł. z handlu lądowego i mor. (szczyt rozwoju gosp. na pocz. XVII w.); jej szczególna pozycja wiązała się też z protest. charakterem miast i z odrębną, wysoką kulturą mieszczańską. Ziemie lęborska i bytowska, które od 1455 były jako lenno Polski we władaniu książąt zachodniopomor., 1637, po ich wymarciu, zostały wcielone do Prus Królewskich; 1657 oddano je w lenno elektorowi brandenburskiemu. Polska utraciła Prusy Królewskie w I rozbiorze 1772, Gdańsk i Toruń w II rozbiorze 1793 (Prusy Zachodnie).
