Polska. Teatr. Okres 1944–89 i lata 90

Polska. Teatr. Okres 1944–89 i lata 90.

Odrodzenie życia teatralnego następowało nadzwyczaj szybko; już 1944–45 zaczęły działać teatry we wszystkich większych miastach; 1949 zakończono upaństwawianie polskich scen. Czołowym ośrodkiem teatralnym tuż po wyzwoleniu była Łódź; działał tam Teatr Wojska Polskiego (1946–49, kierownik Schiller) i jego Scena Poetycka (1945–46, kierownicy Wierciński i Korzeniewski), powstały: Teatr Kameralny (dyrektorzy M. Melina i E. Axer), teatr rozrywki Syrena. Odbywały się premiery będące wielkimi osiągnięciami w dorobku teatralnym pierwszych powojennych lat; należały do nich inscenizacje Schillera (Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale Bogusławskiego 1946, Burza Szekspira 1947), Wiercińskiego (Elektra J. Giraudoux 1946), debiuty reżyserskie Axera i Korzeniewskiego. Licznym środowiskiem artystycznym dysponował Kraków (Frycz, Pronaszko, Osterwa, W. Woźnik, B. Dąbrowski, Adwentowicz, E. Chaberski, Kotlarczyk, Jarema); na jego scenach przygotowano m.in. premiery Dwóch teatrów J. Szaniawskiego (1946), Niemców L. Kruczkowskiego (1949). W Gdyni powstał 1946 Teatr Wybrzeże (założony przez I. Galla). W Warszawie najwcześniej wznowił działalność teatr na Pradze; po przejściu gruntownej renowacji ze zniszczeń wojennych zaczął grać 1946 Teatr Polski, dając premierę Lilli Wenedy Słowackiego, w reżyserii Osterwy.

Począwszy od sezonu 1947/48 radykalnie zmieniono zasady kształtowania repertuaru teatrów, zwiększając przede wszystkim liczbę sztuk rosyjskich (m.in. A.S. Gribojedowa, N.W. Gogola, L.N. Tołstoja, A.N. Ostrowskiego, A.P. Czechowa, M. Gorkiego, N.F. Pogodina, W.W. Iwanowa). W 1949 zorganizowano festiwal sztuk rosyjskich i radzieckich, do finału w Warszawie zakwalifikowano 27 teatrów z 30 spektaklami. Na pierwszej krajowej naradzie dramatopisarzy, artystów i krytyków teatralnych, zwołanej 1949 w Oborach koło Warszawy z inicjatywy Ministerstwa Kultury i Sztuki (MKiS), zadecydowano o podporządkowaniu scen polskich zasadom realizmu socjalistycznego. Z repertuaru usuwano dramaty Mickiewicza, Krasińskiego, Wyspiańskiego, częściowo Słowackiego (1947 zakaz wystawiania Kordiana), nadmiernie eksponowano sztuki współczesne, zwłaszcza tzw. produkcyjne. Scenografia była z reguły werystyczna (umieszczano np. na scenie autentyczne narzędzia pracy). Gra aktorska również musiała być realistyczna, oparta na obowiązującej wersji tzw. systemu Stanisławskiego; aktorom zalecano kontakty z robotnikami i chłopami, w celu zwiększenia naturalności zachowań artystów na scenie. Propagatorem nowej rzeczywistości i nowej estetyki obwołał się Teatr Nowy w Łodzi (wystawienie Brygady szlifierza Karhana V. Kani 1949). W 1949–50 upaństwowiono wszystkie sceny, nadając im strukturę przedsiębiorstw państwowych, pozostających na rozrachunku gospodarczym; zarządzał nimi odtąd wydzielony departament MKiS, stosując plan finansowy i usługowy oraz zestaw repertuarowy polecany teatrom; w repertuarze danego teatru należało utrzymać odpowiednie proporcje procentowe między sztukami rosyjskimi, współczesnymi sztukami polskimi, klasyką polską i obcą (repertuar z Zachodu miał być zastąpiony przez sztuki rosyjskie i krajów socjalistycznych). Nastąpił kres modelu teatru, którego preferencje literackie i estetyczne kształtował dyrektor artystyczny. Wybitni reżyserzy okresu międzywojennego, którzy po wojnie objęli dyrekcje teatrów, byli zwalniani (Gall, Szyfman, Schiller). Przeobrażenia w polskim życiu politycznym i kulturalnym, które nastąpiły 1955–56, zniosły tego typu ograniczenia. W 1955 odbyła się pierwsza po wojnie premiera Dziadów w warszawskim Teatrze Polskim, w reżyserii A. Bardiniego; nastąpiła modernizacja repertuaru współczesnego; teatry zaczęły prezentować w dużym wyborze sztuki B. Brechta, J.P. Sartre'a, F. Dürrenmatta, E. O'Neilla, A. Millera, M. Frischa oraz autorów polskich: J. Broszkiewicza, S. Mrożka, T. Różewicza (Kartoteka 1960). Inscenizację i grę aktorską wzbogaciło wprowadzenie utworów awangardy zachodniej — S. Becketta (Czekając na Godota 1957), E. Ionesco i J. Geneta, oraz odkrycie polskiej awangardy przedwojennej — S.I. Witkiewicza, W. Gombrowicza, T. Peipera. Współczesny polski repertuar zasilili swymi sztukami m.in.: J. Abramow-Newerly, E. Bryll, B. Drozdowski, S. Grochowiak, I. Iredyński, J. Krasiński, J.M. Rymkiewicz, J.S. Sito.

Zasadniczą rolę w kształtowaniu oblicza teatru powojennego odegrały wyróżniające się poziomem artystycznym inscenizacje kilku pokoleń reżyserów. E. Axer, twórca łódzkiego Teatru Kameralnego, od 1949 działający w Warszawie, był do 1981 dyrektorem i głównym reżyserem Teatru Współczesnego (Nasze miasto Th. Wildera 1957, Kariera Artura Ui Brechta 1962, Tango 1965 i Miłość na Krymie 1994 Mrożka, Mackbett Ionesco 1972, Lir E. Bonda 1974, Tryptyk Frischa 1980). Dejmek, dyrektorem Teatru Nowego w Łodzi oraz Teatru Narodowego i Teatru Polskiego w Warszawie, twórca inscenizacji nawiązujących do tradycji staropolskiego dramatu i teatru (Żywot Jozepha Reja 1958, 1965 i 1985, Historyja o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka 1961 i 1962, Dialogus de Passione 1975), interesował się też dramatem romantycznym i neoromantycznym (Dziady 1967, Wyzwolenie 1982 i Wesele 1985 oraz 1992 Wyspiańskiego), jak również nurtem groteskowo-filozoficznym w repertuarze współczesnym (Łaźnia W.W. Majakowskiego 1954, Operetka W. Gombrowicza 1975, Vatzlav 1979 i Ambasador 1981 Mrożka). W 2. połowie lat 50. odnieśli pierwsze sukcesy K. Skuszanka i J. Krasowski, prowadzący przy współpracy scenografa J. Szajny Teatr Ludowy w Nowej Hucie, następnie kierujący teatrami we Wrocławiu, Krakowie i Warszawie (m.in. inscenizacje Skuszanki: Lilla Weneda Słowackiego 1973, Akropolis Wyspiańskiego 1978; Krasowskiego: Sprawa Dantona 1967 i Thermidor 1971 S. Przybyszewskiej); L. René był związany z Teatrem Dramatycznym m. st. Warszawy (sztuki Dürrenmatta: Fizycy 1963, Romulus Wielki 1966, także m.in. Millera, Sartre'a); A. Hanuszkiewicz był twórcą inscenizacji w warszawskim Teatrze Powszechnym (Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera), adaptacji prozy F.M. Dostojewskiego, L.N. Tołstoja, S. Żeromskiego, B. Prusa, w latach 70. dyrektorem Teatru Narodowego, autor popularnych, często kontrowersyjnych inscenizacji klasyki (Kordian 1970, Norwid 1970, Balladyna 1974, Wesele 1974, Mickiewicz — młodość 1976, Dziady, Część III i Ustęp 1978). W latach 60. Stary Teatr w Krakowie pod dyrekcją Z. Hübnera stał się zespołem reżyserów, których nowatorskie inscenizacje określiły na długo jego pozycję w kraju. Zespół ten tworzyli: K. Swinarski (Nie-Boska komedia 1965, Fantazy Słowackiego 1967, Dziady 1973, Wyzwolenie 1974); J. Jarocki (Matka Witkiewicza 1964 i 1972, Moja córeczka Różewicza 1968, Sen o Bezgrzesznej wg własnego scenariusza 1979, Portret Mrożka 1988, Ślub Gombrowicza 1991), również współpracownik warszawskiego Teatru Dramatycznego (Rzeźnia Mrożka 1975, Król Lear Szekspira 1977, Pieszo Różewicza 1981, Mord w katedrze Th. Eliota 1982); A. Wajda (Biesy 1971 oraz Zbrodnia i kara 1984 wg Dostojewskiego, Noc listopadowa Wyspiańskiego 1974, Hamlet Szekspira 1989). Odrębną pozycję w polskim życiu teatralnym i rozgłos w świecie zyskali: J. Grotowski, założyciel i kierownik eksperymentalnego Teatru Laboratorium (Apocalypsis cum figuris 1968), od 1983 pracujący za granicą; T. Kantor (zm. 1990), twórca teatru Cricot 2 (Umarła klasa 1976, Wielopole, Wielopole 1980); J. Szajna, założyciel i dyrektor (1971–82) warszawskiego Teatru Studio, twórca spektakli autorskich, zdominowanych metaforą plastyczną (Replika 1971, Dante 1974); H. Tomaszewski, twórca Wrocławskiego Teatru Pantomimy (Labirynt 1963, Suknia 1966, Sen nocy listopadowej 1971); Stowarzyszenie Teatralne „Gardzienice”. Ośrodek Praktyk Teatralnych poprzez działania teatralne wypracowuje niekonwencjonalne formy artystyczne (Gusła 1981, Żywot protopopa Awwakuma 1983). Wśród inscenizacji o historycznym znaczeniu dla powojennego teatru zwracają uwagę prace artystów już nieżyjących: poza Swinarskim, Bardiniego (Dziady Mickiewicza 1955, Jan Gabriel Borkmann H. Ibsena 1975, krajowe i zagraniczne inscenizacje oper), Jerzego Kreczmara (Czekając na Godota Becketta 1957, Irydion 1958, komedie Fredry), L. Zamkow (Sen wg Dostojewskiego 1963, Wesele 1969), S. Hebanowskiego (Sen F. Kruszewskiej 1974), Korzeniewskiego (Nie-Boska komedia 1959, kilkakrotnie Don Juan Moliera, tragikomedie A.W. Suchowo-Kobylina), B. Dąbrowskiego (Trzy siostry Czechowa 1950, Wyzwolenie 1957). W pełni sił twórczych zmarli: H. Kajzar (wystawienia dramatów Różewicza i własnych), Z. Hübner (dyrektor m.in. krakowskiego Starego Teatru w Krakowie i warszawskiego Teatru Powszechnego; Mizantrop Moliera 1966, Ulisses wg J. Joyce'a 1970, Lot nad kukułczym gniazdem wg K. Keseya 1977, W oczach Zachodu wg J. Conrada 1980), J. Nyczak (wystawienia komedii Fredry), M. Okopiński (Bazylissa Teofanu 1967 i Termopile polskie 1978 T. Micińskiego). Do zasłużonych reżyserów należą: J. Warmiński, przeszło 40 lat kierujący warszawskim Teatrem Ateneum (inscenizacje dramatów Witkiewicza, Peipera, B. Jasieńskiego, A. Trzebińskiego), oraz pełniący czasowo funkcje dyrektorskie w różnych ośrodkach: K. Braun (współpraca z teatrami w Lublinie, Wrocławiu; wystawienie, m.in. dramatów C. Norwida, Różewicza), I. Cywińska (kierująca teatrami w Kaliszu, Poznaniu, także inscenizacje w teatrach warszawskich), M. Englert (1981 przejął po E. Axerze dyrekcję warszawskiego Teatru Współczesnego), J. Goliński, B. Hussakowski, J. Maciejowski, M. Prus, A. Rozhin, J. Zegalski. Teatr autorski o charakterze poetyckim, odwołujący się do wizualnej metafory, reprezentował J. Grzegorzewski, teatr zaś psychologiczny, aktorski — K. Lupa. Pastiszem konwencji teatralnych i innych form widowiskowych posługuje się J. Wiśniewski. Osiągnięcia inscenizacyjne mają: K. Babicki, T. Bradecki (Wzorzec dowodów metafizycznych, sztuka własna 1985), A. Dziuk (1985 założyciel i dyrektor Teatru im. I.S. Witkiewicza w Zakopanem), K. Kutz, A. Strzelecki, M. Wojtyszko, K. Zaleski, R. Zioło. W latach 90. można zaobserwować kolejną zmianę pokoleniową polskich reżyserów; do głosu doszli twórcy debiutujący już po przełomie 1989; należą do nich: A. Augustynowicz (od 1992 dyrektor Teatru Współczesnego w Szczecinie; Moja wątroba jest bez sensu W. Schwaba 1997), Z. Brzoza (od 1997 dyrektor Teatru Studio w Warszawie; Godzina, w której nie wiedzieliśmy nic o sobie nawzajem P. Handkego 1996), P. Cieplak (Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim 1993 i 1994), G. Jarzyna (od 1999 dyrektor artystyczny Teatru Rozmaitości w Warszawie; głośne spektakle: Bzik tropikalny Witkiewicza 1997, Iwona, księżniczka Burgunda Gombrowicza 1997, Magnetyzm serca Fredry 1999), K. Warlikowski (kontrowersyjne inscenizacje klasyki, m.in. Burza Szekspira 2003, także Oczyszczeni S. Kane 2001), P. Miśkiewicz (2000–04 dyrektor artystyczny Teatru Polskiego we Wrocławiu; adaptacje: Kosmosu Gombrowicza 1999, Powrotu J. Łukosza 1999, Głodu K. Hamsuna 2000), A. Glińska (Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ö. von Horvátha 1998) oraz M. Fiedor, J. Głomb, J. Kilian, A. Sroka.

Osiągnięciom polskiej reżyserii towarzyszy wysoki poziom plastyki teatralnej. W historii powojennego teatru zasadniczą rolę odegrali nieżyjący już: O. Axer, W. Daszewski, J. Kosiński, T. Roszkowska, A. Stopka, Z. Strzelecki, Z. Wierchowicz. Szczytowymi osiągnięciami dzisiejszej scenografii są prace: P. Dobrzyckiego, Z. de Ines, J. Juk-Kowarskiego, A. Kiliana, M. Kołodzieja, W. Krakowskiego, A. Majewskiego, K. Mikulskiego, K. Pankiewicza, A. Sadowskiego, L. i J. Skarżyńskich, E. Starowieyskiej, K. Wiśniaka, K. Zachwatowicz. Spektakle-kompozycje plastyczne tworzą J. Kalina i L. Mądzik (Scena Plastyczna KUL).

Pamiętne kreacje w wyróżniających się przedstawieniach stworzyli nieżyjący już aktorzy: E. Barszczewska, L. Benoit, H. Borowski, Broniszówna, M. Czechowicz, Ćwiklińska, Dulęba, I. Eichlerówna, T. Fijewski, A. Gordon-Górecka, W. Hańcza, L. Herdegen, S. Igar, Jaroszewska, K. Jędrusik, S. Jasiukiewicz, Jan Kreczmar, Kurnakowicz, T. Łomnicki, Malicka, H. Mikołajska, Z. Mrozowska, Z. Niwińska, M. Pawlikowski, J. Romanówna, K. Rudzki, W. Sadecki, H. Skarżanka, A. Śląska, J. Świderski, M. Voit, R. Wilhelmi, Cz. Wołłejko, Woszczerowicz, M. Wyrzykowski, S. Zaczyk. Ma je także w swoim dorobku N. Andrycz, która niekiedy występuje jeszcze gościnnie. Wysoki poziom sztuki aktorskiej ostatnich lat określiły role, których kreatorkami były m.in.: T. Budzisz-Krzyżanowska, K. Janda, J. Jankowska-Cieślak, M. Komorowska, B. Krafftówna, Z. Kucówna, S. Kwaśniewska, I. Kwiatkowska, M. Lipińska, A. Lutosławska, D. Michałowska, I. Olszewska, A. Polony, A. Seniuk, M. Stebnicka, D. Szaflarska, J. Szczepkowska, H. Winiarska, E. Wiśniewska. Wybitne role stworzyli: m.in. J. Bińczycki, H. Bista, B. Baer, J. Englert, P. Fronczewski, J. Frycz, J. Gajos, K. Globisz, A. Hanuszkiewicz, G. Holoubek, J. Kamas, K. Kolberger, M. Kondrat, W. Kowalski, J. i M. Kociniak, A. Łapicki, O. Łukaszewicz, H. i P. Machalica, I. Machowski, W. Michnikowski, Z. Mrożewski, D. Olbrychski, M. Opania, W. Pokora, B. Pawlik, F. Pieczka, W. Pszoniak, I. Przegrodzki, J. Radziwiłowicz, A. Seweryn, J. Stuhr, B. Sochnacki, A. Szczepkowski, J. Trela, M. Walczewski, Z. Zapasiewicz.

Na początku lat 80. wielu artystów teatru (głównie członkowie NSZZ „Solidarność”) żywo zareagowało na nowe uwarunkowania polityczne i społeczne; po wprowadzeniu stanu wojennego na kilka tygodni zamknięto wszystkie teatry, rozwiązano ZASP, wielu aktorów, zachowując pracę w swych macierzystych teatrach, podjęło, na znak protestu przeciw oficjalnej polityce, spektakularną akcję bojkotowania występów w telewizji, radiu i artystycznych imprezach propagandowych; na ich indywidualne i spontaniczne decyzje władze odpowiedziały restrykcjami (skreślanie nazwisk z publikacji, zwolnienia ze stanowisk dyrektorskich, np. Holoubka z warszawskiego Teatru Dramatycznego, Brauna z wrocławskiego Teatru Współczesnego). Publiczność poparła bojkot, nie uczęszczała do niektórych teatrów, jej zdaniem podporządkowanych władzom; na widowni okazywała oklaskami poparcie lub dezaprobatę postawom aktorów. Tworzące się ówcześnie Duszpasterstwa Środowisk Twórczych sprawowały mecenat nad rozmaitymi imprezami artystycznymi (z udziałem artystów popierających bojkot) organizowanymi w kościołach, salach parafialnych i w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Ludzie teatru także sami podejmowali inicjatywy artystyczne, np. działalność (od 1981) Teatru Domowego (grali m.in. E. Dałkowska, E. Kamiński), którego występy w prywatnych mieszkaniach oglądała zaprzyjaźniona z artystami publiczność.

Stowarzyszeniem twórczym ludzi teatru jest Związek Artystów Scen Polskich. Edukację teatralną prowadzą szkoły teatralne: Akademia Teatralna im. A. Zelwerowicza w Warszawie, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. L. Solskiego w Krakowie i Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. L. Schillera w Łodzi; od lat 90. także prywatne studia. Konfrontacji osiągnięć artystycznych teatrów dramatycznych służą liczne festiwale, ogólnopolskie i regionalne. Teatr polski cieszy się uznaniem w świecie; świadczą o tym sukcesy zespołów wyjeżdżających na występy gościnne oraz inscenizacje przygotowywane przez naszych reżyserów i scenografów w zagranicznych teatrach.

W kulturze teatralnej dużą rolę odgrywają teatry studenckie. Sporo sukcesów odnoszą także teatry lalek, ich występy cieszą się uznaniem publiczności w kraju i za granicą; wysoki poziom artystyczny przedstawień wypracowali m.in.: J. Dorman, W. Fełenczak, Z. i W. Jaremowie, M. Jarnuszkiewicz, A. Kilian, J. Kilian-Stanisławska, H. Ryl, L. Serafinowicz, P. Tomaszuk, W. Wieczorkiewicz, J. Wilkowski.

Poza krajem ośrodkami polskiego życia teatralnego jest Londyn, w którym historia niektórych scen sięga okresu zakończenia II wojny światowej; po likwidacji polskich teatrów wojskowych, które dotarły do Wielkiej Brytanii, XI 1948 powstał Polski Teatr Dramatyczny (po kilku zmianach nazwy od 1960 zwany Teatrem Polskim ZASP, od 1982 występy we własnym, nowo wybudowanym gmachu); 1946 M. Hemar prowadził polski kabaret w klubie Orzeł Biały (od 1950 p.n. Kabaret Hemara, od 1955 Teatr Literacko-Satyryczny); 1959 utworzono Teatr dla Dzieci (od 1963 p.n. Teatr dla Dzieci i Młodzieży „Syrena”); 1983 powstał Teatr Nowy POSK-u (Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny), w którym występują członkowie Związku Artystów Scen Polskich za Granicą oraz artyści przybyli z Polski; z londyńskimi scenami współpracę podjęli m.in.: R. Bogdańska, W. Budzyński, A. Cwojdziński, Domańska, Járosy, Kielanowski-Pobóg, Konarski, T. Korian, W. Majewska, W. Mirecki, M. Modzelewska, Radulski, W. Sheybal, Terné, Tom. Poza Wielką Brytanią także w innych krajach pracują polscy artyści teatru, którzy przez wiele lat odnosili sukcesy artystyczne w kraju; niektórzy z nich mają stałe kontrakty zagraniczne, np. Seweryn gra w Comédie Française w Paryżu, Pszoniak występuje w teatrach Paryża, Londynu, Lozanny. W Stanach Zjednoczonych pracuje Braun, reżyser wielu przedstawień i pracownik naukowy kilku uniwersytetów amerykańskich; 1983–85 Grotowski prowadził swe warsztaty teatralne w Kalifornii (od 1985 we Włoszech).

W 2003 działało w Polsce 93 teatry dramatyczne i 26 teatrów lalek. Centrum życia teatralnego to Warszawa i Kraków, duże ośrodki — Wrocław, Łódź, Gdańsk, Szczecin, Katowice, Poznań. Problematyce teatralnej są poświęcone czasopisma: „Teatr”, „Dialog”, „Pamiętnik Teatralny”, „Théâtre en Pologne/The Theatre in Poland” (organ Polskiego Ośrodka ITI).

Bibliografia

J. LEWAŃSKI Dramat i teatr średniowiecza i  renesansu w Polsce, Warszawa 1981;

Dzieje teatru polskiego, t. 1–5, red. T. Sivert:

t. 1 K. WIERZBICKA-MICHALSKA Teatr w Polsce w XVIII wieku, Warszawa 1977;

t. 2, cz. 1 Teatr polski od schyłku XVIII wieku do roku 1863. Lata 1773–1830, Warszawa 1993;

t. 3 Teatr polski od 1863 do schyłku XIX wieku, Warszawa 1982;

t. 4, cz. 1 Teatr polski w latach 1890–1918. Zabór austriacki i pruski, Warszawa 1987;

t. 4, cz. 2 Teatr polski w  latach 1890–1918. Zabór rosyjski, Warszawa 1988;

t. 5, cz. 1 S. MARCZAK-OBORSKI Teatr polski w latach 1918–1965. Teatry dramatyczne, Warszawa 1985;

S. MARCZAK-OBORSKI Teatr czasu wojny 1939–1945, Warszawa 1967;

„Pamiętnik Teatralny” 1963 z. 1–4 (z. monograficzny Teatr polski podczas wojny);

M. FIK Trzydzieści pięć sezonów. Teatry dramatyczne w Polsce w latach 1944–1979, Warszawa 1981;

K. BRAUN Teatr polski 1939–1989. Obszary wolności — obszary zniewolenia, Warszawa 1994;

Z. RASZEWSKI Krótka historia teatru polskiego, Warszawa 1977. Z. STRZELECKI Polska plastyka teatralna, t. 1–3, Warszawa 1963;

Polska plastyka teatralna. Ostatnia dekada, red. B. Osterloff i A. Koecher-Hensel, Warszawa 1991

Almanach sceny polskiej, t. 1–28, Warszawa 1961–94;

Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa 1973;

Słownik biograficzny teatru polskiego 1965–1980, Warszawa 1994.

Kartoteka T. Różewicza, inscenizacja W. Laskowskiej — Teatr Dramatyczny w Warszawie (1960)

Jarocki Jerzy, Matka Witkacego, Marek Walczewski (Leon Węgorzewski), Ewa Lassek (Janina Węgorzewska) i Jerzy Bińczycki (Nieznajomy) w Matce Stanisława Ignacego Witkiewicza, inscenizacja Jerzego Jarockiego, 1972 — Stary Teatr w Krakowie

Szajna Józef, Dante wg Boskiej Komedii, A. Pszoniak (Charon) i L. Herdegen (Dante) , inscenizacja w Teatrze Studio w Warszawie (1974)

Swinarski Konrad, Wyzwolenie S. Wyspiańskiego, Anna Polony (Muza) i Jerzy Trela (Konrad), inscenizacja w Starym Teatrze w Krakowie (1974)

Jarocki Jerzy, Ślub Witolda Gombrowicza, zdjęcie ze spektaklu w Starym Teatrze w Krakowie (1991)

Gombrowicz Witold Marian, Operetka, inscenizacja J. Grzegorzewskiego — Teatr Narodowy (2003)

Mickiewicz Adam, Dziady — Teatr w Nowej Hucie (1962)

Andrycz Nina jako Diana de Belfor w dramacie Pies ogrodnika Lope de Vegi, reż. R. Niewiarowicz, Teatr Polski, Warszawa

Dejmek Kazimierz, Dziady A. Mickiewicza, inscenizacja w Teatrze Narodowym w Warszawie, 1967

Holoubek Gustaw, Dziady Mickiewicza, reż. Kazimierz Dejmek, Teatr Narodowy 1967.

Holoubek Gustaw, Pieszo Mrożka, reż. Jerzy Jarocki, Teatr Dramatyczny 1981.

Holoubek Gustaw w Hamlecie W. Szekspira (1962).

Kurnakowicz Jan

Lupa Krystian, Powrót Odysa, Teatr Dramatyczny w Warszawie

Łapicki Andrzej, Śluby panieńskie A. Fredry. A. Łapicki (Radost) i R. Królikowski (Gustaw), Teatr Powszechny w Warszawie (1995).

Łomnicki Tadeusz, Dożywocie Aleksandra Fredry, reż. Jerzy Kreczmar, Teatr Współczesny, 1963. Tadeusz Łomnicki jako Łatka

Słowacki Juliusz, Fantazy, reż. H. Szletyński, 1954 — Teatr im. J. Słowackiego