Polska. Sztuka. Oświecenie

Polska. Sztuka. Oświecenie

W 2. połowie XVIII w. nadal żywe były tradycje późnego baroku i rokoka (głównie w architekturze sakralnej, malarstwie i rzeźbie). Najważniejszym zjawiskiem artystycznym stała się sztuka powstająca w kręgu mecenatu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, określana czasem mianem stylu Stanisława Augusta; król, nadając wysoką rangę poczynaniom z dziedziny sztuki i kultury, stworzył zorganizowane (także administracyjnie) formy opieki nad artystami, projektował powołanie nowoczesnych instytucji artystycznych (muzeum narodowego, akademii sztuk pięknych), zgromadził zespół wybitnych artystów (głównie sprowadzonych z zagranicy); ich działalność koncentrowała się wokół przebudowy rezydencji królewskiej: Zamku Królewskiego w Warszawie (projekt V. Louis, J. Fontana, reprezentacyjne apartamenty zrealizowane przez D. Merliniego i J.Ch. Kamsetzera) oraz zespołu pałacowo-parkowego w warszawskich Łazienkach Królewskich (D. Merlini, J.Ch. Kamsetzer). W końcu XVIII w. ukształtował się nowy typ siedziby wiejskiej — prostokątny pałac z kolumnowym portykiem, który w różnych wariantach i skali przetrwał w architekturze rezydencjonalnej do połowy XX w., w zredukowanej formie dworu stając się symbolem polskości. W architekturze dominowały tendencje klasycystyczne w różnych odmianach: barokowo-klasycyzującej (Zamek Królewski, Łazienki), angielsko-palladiańskiej (pałac Królikarnia w Warszawie — D. Merlini), „rewolucyjnie” surowej (kościół Ewangelicko-Augsburski w Warszawie — Sz.B. Zug); pojawiła się, przejęta z Anglii, moda na „malownicze” parki krajobrazowe, których różnorodnym pawilonom nadawano formy stylów historycznych i egzotycznych, otwierając drogę dla romantycznego pluralizmu stylowego (Arkadia koło Łowicza — Sz.B. Zug). W dziedzinie malarstwa główną postacią był spolonizowany Włoch M. Bacciarelli (cykle malowideł w Zamku Królewskim i Łazienkach, o programach apologetyczno-historycznych, portrety), który prowadził także zamkową „malarnię”, kształcącą młodsze pokolenie, polskich już artystów. Zespół widoków ówczesnej Warszawy, o wielkiej wartości dokumentacyjnej, wykonał dla Zamku Królewskiego wenecki weducista B. Bellotto, zwany Canaletto; na potrzeby dworu pracowali też malarze dekoratorzy (J.B. Plersch, J. Pillement) oraz rzeźbiarze (A. le Brun, J. Monaldi, F. Pinck); osobne miejsce zajmuje twórczość działającego długo w Polsce francuskiego malarza, rysownika i grafika J.P. Norblina, łączącego rokokową tradycję scen gatunku fêtes galantes z utrwalanym z reporterską pasją obrazem polskiego życia i aktualnych wydarzeń politycznych. Nastąpił znaczny rozwój rzemiosła artystycznego dzięki powstaniu manufaktur produkujących wysokiej klasy wyroby: ceramikę (Belweder, Korzec), pasy kontuszowe (Słuck, Kobyłka, Warszawa, Kraków), szkła (Naliboki).

Bellotto Bernardo, Kościół Wizytek — Zamek Królewski, Warszawa

Pinsel Jan Jerzy, rzeźba z Hodowicy, figura alegoryczna z ambony kościoła w Hodowicy koło Lwowa, ok. poł. XVIII w.