Polska. Środki przekazu. Telewizja
 
Encyklopedia PWN
Polska. Środki przekazu. Telewizja
Od 1935 prace nad uruchomieniem stacji telew. były prowadzone w Warszawie w Państw. Inst. Telekomunikacyjnym i w Pol. Radiu, w którym 1937 utworzono pierwszą, eksperymentalną stację telew. (kier. W. Cetner). W 1947 wznowiono doświadczenia w Państw. Inst. Telekomunikacyjnym (przekształconym następnie w Inst. Łączności) pod kierunkiem J. Groszkowskiego i L. Kędzierskiego. W 1952 powołano pierwszy zespół programowy telewizji, powstały doświadczalna stacja i studio, a 25 X 1952 nadano pierwszy pol. program telew. (w przeddzień wyborów do sejmu); od 23 I 1953 nadawano półgodzinny program raz na tydzień; 22 VII 1954 uruchomiono Doświadczalny Ośr. Telewizyjny z własną redakcją programową, który początkowo nadawał programy raz w tygodniu, od XI 1955 trzy razy w tygodniu; 30 IV 1956 zainaugurowano nadawanie regularnego, profesjonalnego programu telew. w Polsce w Warsz. Ośr. Telewizyjnym (zasięg stacji — 55 km; program nadawano 5 razy w tygodniu); 1 V 1956 rozpoczęły pracę Telew. Ośr. Transmisyjny i stacja nadawcza (maszt wys. 227 m na Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie). 1 VII 1958 w Pol. Radiu powstał Zespół Programu Telewizyjnego. Od 1 II 1961 emitowano program 7 razy w tygodniu. Powstawały regionalne ośr. telew. wyposażone we własne studia: w Łodzi (22 II 1956), Poznaniu (1 V 1957), Katowicach (3 XII 1957), Wrocławiu (1 II 1958), Gdańsku (10 II 1959), w Szczecinie (1 V 1960), Krakowie (4 VI 1961), które 1962 uzyskały możliwość udziału w programie ogólnopol.; 18 VII 1969 oddano do użytku Centrum Radiowo-Telew. w Warszawie; 2 X 1970 zaczął funkcjonować Program II, 16 III 1971 program kolorowy (początkowo raz w tygodniu, od 6 XII 1971 — codziennie). W XI 1975 rozpoczęła działalność naziemna stacja łączności satelitarnej w Psarach-Kątach (Góry Świętokrzyskie).
W 1982–92 telewizja pol. korzystała z systemu łączności satelitarnej Intersputnik w ramach Interwizji OIRT (Międzynar. Organizacja Radia i Telewizji) oraz z systemu Intelsat; od 1990 Eutelsat (zał. przez European Broadcasting Union). Abonentów telew. było: 1970 — 4215 tys., 1980 — 7954 tys., 1984 — 8765 tys., 1991 — 9809 tys. W 2001 w Polsce przypadało ok. 422 odbiorników telew. na 1000 mieszkańców.
Wydarzenia polit. 1989 rozpoczęły proces przemiany TVP — przede wszystkim jej uwiarygodnienia, stanowiąc wstęp do nadania telewizji charakteru stacji publicznej. Zadania tego podjął się A. Drawicz, IX 1989–I 1991 prezes Komitetu (jego następcami do 1993 byli: M. Terlecki, J. Zaorski, Z. Romaszewski i ponownie J. Zaorski). Jesienią 1989 TVP rozstała się z dziennikarzami firmującymi rzeczywistość peerelowską, XI 1989 Dziennik zastąpiły Wiadomości, które od 1991 korzystały z serwisu obsługującej TVP Telewizyjnej Agencji Informacyjnej. Na mocy Ustawy o radiofonii i telewizji (1993) utworzono jednoosobową spółkę skarbu państwa Telewizja Polska SA, która nadaje programy ogólnokrajowe: TVP1, TVP2, program przeznaczony dla skupisk pol. poza krajem Telewizja Polonia oraz dysponuje 11 ośrodkami regionalnymi, które 1994 przystąpiły do tworzenia wspólnego programu, czego efektem było uruchomienie TVP3 (2002). Zmiany na rynku mediów w P., a także zapisy Ustawy o radiofonii i telewizji, na mocy której TVP pełni misję telewizji publicznej, niezależnej od państwa, utrzymującej się z reklam, abonamentów i sprzedaży wyprodukowanych przez siebie programów, przesądziły o charakterze oferty programowej. Pojawiły się reklamy (o regulowanym czasie emisji) i programy skierowane do masowego odbiorcy: teleturnieje produkowane na licencji zachodniej, telenowele (Labirynt, Klan, Złotopolscy); nie oznacza to, że TVP zrezygnowała z prezentowania tzw. kultury wysokiej: spektakli Teatru Telewizji, klasyki kina świat., filmów dokumentalnych (Czas na dokument A. Fidyka), a także reportażu interwencyjnego (E. Jaworowicz), programów edukacyjnych oraz popularyzujących historię (Sensacje XX wieku B. Wołoszańskiego, Rewizja nadzwyczajna D. Baliszewskiego), seriali opartych na motywach lit. (wg J. Iwaszkiewicza Sława i chwała 1999 K. Kutza). W poł. lat 90. TVP stała się mecenasem pol. filmu fabularnego, finansowała w całości lub częściowo filmy kinowe, była koproducentem Quo vadis J. Kawalerowicza, wg H. Sienkiewicza, Przedwiośnia F. Bajona, wg S. Żeromskiego, Pianisty R. Polańskiego; jest producentem Festiwalu Pol. Piosenki w Opolu oraz organizatorem Międzynar. Festiwalu Piosenki w Sopocie. Jednocześnie TVP zaczęła tracić dotychczasową pozycję monopolisty. Koncesja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (1994) na nadawanie programu ogólnopol. dla Telewizji Polsat (zał. przez Z. Solorza), stacji która uruchomiła dodatkowe kanały Polsat 2 i Polsatsport, oraz start 1997 TVN (zał. przez M. Waltera), która utworzyła m.in. kanały TVN 7, TVN 24 (pierwszy w P. całodobowy program informacyjny) — spowodowały zmniejszenie liczby widzów TVP oraz rywalizację pomiędzy telewizją publiczną a stacjami komercyjnymi, w której ważną rolę odgrywają prowadzący programy dziennikarze i prezenterzy (m.in. T. Lis, K. Durczok, P. Kraśko). Fakt utrzymywania się telewizji komercyjnej wyłącznie z reklam przesądził charakter ich oferty programowej skierowanej do masowego odbiorcy; pojawiły się nowe gatunki, sit-comy (13 posterunek M. Ślesickiego) oraz widowiska typu reality show (Big Brother), które okazały się zjawiskami kulturowymi, budzącymi oprócz dużego zainteresowania także protesty. W 1994 w P. zaczęła nadawać fr. Canal+, pierwsza w P. telewizja kodowana, 1998 emisję rozpoczęła platforma cyfrowa Cyfra+, której odbiorcami są abonenci Canal+, 1996 zostały uruchomione programy kodowanej stacji HBO Polska oraz TV RTL7. Już 1989 w Warszawie rozpoczęła działalność Pol. Telewizja Kablowa, następnie Porion, 1997 na rynek weszła firma Aster City Cable — operator sieci kablowej oferujący programy nadających po polsku stacji (ogólnie dostępnych i kodowanych) oraz programy obcojęzyczne i kanały tematyczne (Eurosport, Ale kino!, National Geographic); na przeł. 1999 i 2000 na terenie P. istniało ok. 50 stacji telewizji kablowej. W 1998 rozpoczęła działalność Wizja TV, pierwsza pol. satelitarna telewizja cyfrowa, następnie TV4, 2001 katol. TV Puls oraz Tele5. Na straży wolności słowa oraz samodzielności nadawców i interesów widzów z mocy ustawy stoi Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (od 1993), której praktyka działania (reprezentowanie interesów świata polityki) budzi coraz większe zastrzeżenia. Bogata oferta stacji telewizyjnych spowodowała rozwój prasy telewizyjnej, osiągającej wysokie nakłady. Wielość działających w Polsce nadawców telewizyjnych nie ograniczyła znaczenia TVP, Wiadomości pozostają najpopularniejszym telewizyjnym programem informacyjnym (20% widowni, 1999). Pozytywny stosunek większości widzów do TVP kontrastuje z opiniami zarzucającymi telewizji publicznej stronniczość polit. i brak obiektywizmu zarówno w czasie kierowania TVP przez W. Walendziaka (1993–96), jak i jego następców: R. Miazka (1996–99), R. Kwiatkowskiego (1999–2004), a także komercjalizację i sprzeniewierzenie się wynikającej z ustawy misji; 2004 prezesem Zarządu TVP został J. Dworak. W 2003 najczęściej oglądaną stacją była TVP1 (28%), następnie TVP2 (20%), Polsat (17%), TVN (14%).
W 2010 telewizja publiczna nadawała 2 programy ogólnopolskie oraz programy regionalne z 16 oddziałów terenowych oraz odrębny program — „TV Polonia” — przeznaczony dla odbiorców spoza Polski. Podmioty prywatne posiadały 12 koncesji telewizyjnych na rozpowszechnianie programów drogą naziemną, z tego 4 na emitowanie programu ogólnopolskiego i ponadregionalnego a 8 — na emitowanie programu lokalnego.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia