Polska. Muzyka. Wieki XVIII i XIX

Polska. Muzyka. Wieki XVIII i XIX

Od poł. XVIII w. rosło znaczenie muzyki instrumentalnej (pierwsze pol. symfonie tworzyli: J. Szczurowski, W. Dankowski, J. Gołąbek, J. Wański, A. Milwid, F. Ścigalski, J. Elsner). Powstały pierwsze pol. opery (M. Kamieńskiego Nędza uszczęśliwiona, wyst. Warszawa 1778, J. Stefaniego Cud mniemany, czyli Krakowiacy i górale, tamże 1794). Oprócz nurtu wodewilowego pojawiła się opera hist. (Elsner, K. Kurpiński). Uprawiano muzykę skrzypcową (J. Kleczyński, F. Janiewicz), fortepianową (M. Kleofas Ogiński), także kantatę (Kamieński, J. Kozłowski) oraz pieśń, m.in. patriotyczną (Mazurek 3 maja, Mazurek Dąbrowskiego, także Śpiewy historyczne J. Ursyna Niemcewicza z muzyką różnych kompozytorów). Życie muz. skupiało się gł. w Warszawie; 1810 przy Teatrze Narodowym powstała Szkoła Dramatyczna z wydziałem muz., 1821 — Inst. Muzyki i Deklamacji, 1826 — Szkoła Główna Muzyki; istniały liczne wydawnictwa muz., wytwórnie instrumentów, składy nut; 1820–21 wychodziło pierwsze w Polsce pismo muz. „Tygodnik Muzyczny”, działali wybitni muzycy zagr. (E.T.A. Hoffmann, współzałożyciel Tow. Muz. 1805).

Wykształcenie stylu nar. w muzyce pol. nastąpiło w pełni w okresie romantyzmu. Kwitła twórczość skrzypcowa (K.J. Lipiński), a zwłaszcza fortepianowa (utrzymane w stylu brillant utwory F. Lessla i M. Szymanowskiej), której najwybitniejszym przedstawicielem był F. Chopin. Jego muzyka miała przełomowe znaczenie dla kształtowania się pol. stylu nar. i wywarła wielki wpływ na eur. muzykę fortepianową. W poł. XIX w. na czoło wysunęła się twórczość operowa (J. Damse, F. Mirecki, J. Nowakowski, Józef Stefani, I.F. Dobrzyński, T. Nidecki); największe znaczenie miały dzieła S. Moniuszki, twórcy pol. opery nar. (Halka, wyst. Wilno 1848, wersja 4-aktowa — Warszawa 1858, Straszny dwór, tamże 1865) i czołowego przedstawiciela liryki wok. (Śpiewniki domowe, wyd. 1844–1910). Twórczość symfoniczną uprawiał gł. Dobrzyński. Dużą rolę odegrało zbieranie i wydawanie pol. pieśni lud. (O. Kolberg). W 2. poł. XIX w. powstały liczne stow. śpiewacze (także na Śląsku), muz. towarzystwa (Lwów, Kraków, Poznań, Warszawa) i szkoły (Inst. Muz. Warsz. 1861, Konserwatorium we Lwowie 1859, szkoła krak. 1876); pojawili się fachowi publicyści muz. (J. Sikorski, M. Karasowski, J. Kleczyński) i historycy muzyki, gł. pol. (A. Poliński, W. Sowiński, J. Surzyński, później H. Opieński i W. Gieburowski); pol. wykonawstwo muz. zyskiwało coraz większy rozgłos w świecie (bracia Kątscy, Wieniawscy, rodzeństwo Reszków, J. Zarębski, W. Mierzwiński; następnie w XX w. — dyrygenci: E. Młynarski, G. Fitelberg, W. Bierdiajew, A. Rodziński, P. Klecki; pianiści: I.J. Paderewski, A. Michałowski, J. Śliwiński, J. Hofman, I. Friedman, R. Koczalski, A. Rubinstein; klawesynistka W. Landowska; skrzypkowie: S. Barcewicz, B. Huberman, P. Kochański; śpiewacy: M. Sembrich-Kochańska, J. Korolewicz-Waydowa, A. Sari, A. Kawecka, E. Bandrowska-Turska, A. Didur). Silne początkowo wpływy Moniuszki w twórczości operowej (A. Münchheimer, L. Grossman) przełamywali: W. Żeleński, Z. Noskowski, H. Jarecki, R. Statkowski, Paderewski, a nieco później Opieński, T. Joteyko, F. Nowowiejski, zaś w twórczości pieśniarskiej: A. Zarzycki, J. Gall, S. Niewiadomski, E. Pankiewicz, także Żeleński, Noskowski i in. Najwybitniejszym twórcą muzyki skrzypcowej był H. Wieniawski; muzykę fortepianową tworzyli: A. Stolpe, Statkowski, A. Rutkowski, Paderewski, H. Melcer, a zwłaszcza Zarębski; symfonikami byli Żeleński i Noskowski.

Paderewski Ignacy Jan, Sześć Pieśni do słów Adama Mickiewicza, Berlin-Poznań 1894 — Biblioteka Narodowa w Warszawie.

Chopin Fryderyk, Wielki Walc „Brillante” Es-dur op. 18