Polska. Historia. Prahistoria.
państwo w środkowej Europie, nad Morzem Bałtyckim
Polska. Historia. Prahistoria
Encyklopedia PWN
Pierwsze ślady bytowania człowieka na ziemiach pol. pochodzą sprzed ok. 400–500 tys. lat (Trzebnica) i są związane z homo erectus. Następne to środkowopaleolityczne znaleziska sprzed ok. 200–40 tys. lat odkryte w południowej Polsce (gł. okolice Krakowa, jaskinie pod Ojcowem), pozostałości obozowisk człowieka neandertalskiego trudniącego się łowiectwem, z ok. 38 000–8300 p.n.e. górnopaleolityczne osadnictwo człowieka współczesnego kopalnego, myśliwego, twórcy m.in. kultury jerzmanowickiej, kultur oryniackich, wschodniograweckich, a także kultury świderskiej. Ten okres gospodarki łowiecko-zbierackiej kończy okres mezolitu, reprezentowany w Polsce między innymi przez kulturę komornicką; i janisławicką. Około 4500 p.n.e. rozpoczął się okres neolitu z gospodarką rolniczą. Wówczas przybyły z południa na nasze ziemie plemiona rolników-hodowców (ceramiki wstęgowej rytej kultura). Świadectwem neolityzacji obszaru Polski jest wykształcenie w IV tysiącl. p.n.e. kultury pucharów lejkowatych. W końcu IV tysiącl. p.n.e. pojawiła się na większą skalę orka sprzężajna, rozwijało się górnictwo krzemienia (pucharów lejkowatych kultura, amfor kulistych kultura; — Krzemionki), pojawiła się miedź. Po 1700 p.n.e. rozwinęła się umiejętność wytopu brązu, a ok. 1250 p.n.e. ukształtowała typowa dla pol. epoki brązu i wczesnej epoki żelaza kultura łużycka, wg dawniejszych poglądów uważana za prasłow., wchodząca w skład eur. kręgu kultur pól popielnicowych. W późniejszym okresie (VII–VI w. p.n.e.) charakteryzowały ją wielkie osiedla obronne (np. Biskupin). W IV–III w. p.n.e. pojawiły się w Polsce silne wpływy Celtów, którzy osiedlili się wyspowo na południu kraju. Rozwijała się wówczas produkcja żelaza (dymarki). W pierwszych wiekach n.e. ziemie pol. weszły w orbitę ożywionych kontaktów z cesarstwem rzymskim. Przez nasze ziemie biegł wtedy jeden z najważniejszych szlaków handl. Europy (bursztynowy szlak). Na ziemiach pol. wiódł on poprzez obszary zajmowane do połowy V w. n.e. przez ludność kultury przeworskiej. Pojawiły się wówczas liczne importy rzymskie (m.in. ozdoby, monety, naczynia). Materiały archeol. związane z kulturą przeworską ukazują obraz ludu o rozwiniętym rzemiośle (wyspecjalizowane garncarstwo, metalurgia żelaza), integralnie związanego z rytmem kulturowego rozwoju plemion barbarzyńskiej Europy (np. bogato wyposażone groby, tzw. książęce, świadczące o silnym rozwarstwieniu społ.). W pierwszych wiekach n.e. nastąpiła migracja plemion gockich znad Morza Bałtyckiego, wzdłuż Wisły i Bugu (wielbarska kultura) ku stepom nadczarnomor. (czerniachowska kultura). Od pocz. VI w. n.e. źródła archeol. rejestrują nasuwanie się od wschodu na ziemie pol. ludności słowiańskiej. Badania archeol. poświadczają stopniowy rozwój kulturowy i demograficzny plemion słow. zamieszkujących obszary między Bugiem a Odrą, rozwój, który w poł. X w. zaowocował wykrystalizowaniem się państwa piastowskiego.
