Polska. Gospodarka. Budżet państwa

Polska. Gospodarka. Budżet państwa.

Dochody budżetu państwa składają się z dochodów krajowych i zagr.; krajowe obejmują dochody podatkowe (podatki: dochodowy od osób prawnych i od osób fiz., od wartości dodanej VAT, akcyzy, rolny od gruntów, leśny, od spadków i darowizn, od nieruchomości, od środków transportowych, od gier) i niepodatkowe (m.in. dywidendy, wpływy z ceł) oraz uzyskiwane z prywatyzacji. Dochody zagr. stanowią odsetki od kredytów udzielonych przez Polskę. W 2003 dochody budżetu państwa wyniosły 152 111 mln zł, w tym krajowe objęły 99,9%, zagr. — 0,1%; wpływy podatkowe wyniosły 88,9%, niepodatkowe 11,0% (w tym z cła 2,5%). Z budżetu państwa zostały wyodrębnione budżety gmin (ustawa z 5 I 1991), które są z nim powiązane przez: subwencje ogólne z budżetu państwa, udziały w podatkach, dotacje celowe na finansowanie zadań własnych gmin oraz na realizację zadań z zakresu administracji rządowej zleconych gminom.

Budżet Polski ma odmienną strukturę dochodów i wydatków niż budżety krajów rozwiniętych (gdzie przeważająca część przychodów pochodzi z podatku dochodowego od osób fiz.), co jest dziedzictwem systemu komunist.; w warunkach transformacji systemowej, gdy źródła dochodów państwa ulegają szybkim zmianom, a sfera budżetowa pozostaje nie zreformowana, utrzymanie równowagi budżetowej jest trudne. W latach 90. występowała wyraźna tendencja wzrostu udziału podatków pośrednich (podatek od towarów i usług VAT, oraz podatek akcyzowy) przy spadku udziału podatków dochodowych.

Przyczyny narastania deficytu budżetowego to: zmniejszenie wpływów z podatków od przedsiębiorstw (spowodowane recesją) i niesprawność aparatu fiskalnego, przy równoczesnym zwiększeniu dopłat do ubezpieczeń społ. i konieczności obsługi długu publicznego; nadwyżka budżetowa 1990 wynikała z ograniczenia wzrostu wynagrodzeń przy jednoczesnej wysokiej inflacji, co znacznie powiększyło zyski przedsiębiorstw, a w następstwie dochody budżetu z podatków; na ujemne saldo budżetu w znacznym stopniu wpływało zadłużenie zagr.; wśród wydatków publicznych największą pozycję stanowią wydatki socjalne (emerytury i renty, różnego rodzaju zasiłki i pomoc społ.), na dalszych miejscach znajdują się wydatki na edukację oraz ochronę zdrowia; istotne miejsce zajmują również płatności odsetkowe z tytułu długu publicznego. Bezpośrednie zakupy towarów i usług na cele bieżace i inwestycyjne 2001 stanowiły ok. 8,5%, a transfery zagr. (gł. z tytułu długu zagr.) ok. 2,5%.