Picasso Pablo

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Picasso

[pikạso]

Pablo , właśc. P. Ruiz Blasco, ur. 25 X 1881, Málaga, zm. 10 IV 1973, Mougins k. Cannes,

hiszpański malarz, grafik i rzeźbiarz, jeden z najwybitniejszych twórców sztuki XX w..

Urodził się 25 X 1881 w Máladze. W 1892 uczęszczał na lekcje rysunku prowadzone przez ojca, J. Ruiz Blasco, w Escuela de Bellas Artes w La Coruña; 1895 został przyjęty do Escuela de Bellas Artes (La Lonja) w Barcelonie; 1897–98 studiował w madryckiej Academia Real de San Fernando, bardziej jednak interesowało go kopiowanie dzieł dawnych mistrzów w muzeum Prado; po powrocie do Barcelony (1899) związał się z tamtejszą awangardą artystyczną i intelektualną. W 1900–02 odbył 3 podróże do Paryża; 1904 osiadł tam na stałe; 1904–09 wokół Picassa, mieszkającego w Bateau-Lavoir na Montmartre, skupili się artyści (m.in. A. Derain, M. Vlaminck, M. Laurencin), poeci i krytycy (m.in. M. Jacob, G. Apollinaire, A. Salmon, G. Raynal); do grupy tej należała także pisarka G. Stein, która stała się pierwszą kolekcjonerką jego dzieł; 1907 poznał G. Braque’a; 1917 odbył podróż do Włoch; 1934 wyjechał do Hiszpanii; okres II wojny światowej spędził w Paryżu; 1944 został członkiem FPK; działał w ruchu obrońców pokoju; 1948 wziął udział w Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu; po 1946 mieszkał na południu Francji: w Vallauris, Cannes, a od 1959 w zamku Vauvenargues.

Pierwsze dzieła malarskie Picassa były utrzymane w stylistyce zmodernizowanego realizmu (Pierwsza komunia 1896); ok. 1900 jego twórczość pozostawała pod wpływem neoimpresjonistów, symbolistów, nabistów, H. Toulouse-Lautreca, Th.A. Steinlena; powstałe wówczas obrazy odznaczały się bogatą, jaskrawą kolorystyką i ekspresją form (Longchamp 1901).

Okres błękitny i okres różany

Pod koniec 1901, zainspirowany dziełami El Greca, Picasso ograniczył paletę barw i wydłużył proporcje postaci; kolorem dominującym w jego obrazach stał się błękit, za pomocą którego artysta starał się oddać uczucia smutku, wzruszenia i współczucia; charakterystyczne dla tego etapu (zwany okresem błękitnym) były kompozycje figuralne, ukazujące niedolę i rozpacz ludzkiej egzystencji (Stary gitarzysta 1903), jak również poruszające kwestie eschatologiczne (głównie obrazy powstałe pod wpływem samobójczej śmierci jednego z przyjaciół artysty: Wezwanie. Pogrzeb Casagemasa 1901, Życie 1903). Obrazy Picassa namalowane 1904–05 (w tzw. okresie różowym) odznaczały się pogodniejszą kolorystyką oraz pełnym liryzmu traktowaniem motywów, głównie scen z życia aktorów i cyrkowców (Rodzina arlekina 1905).

Narodziny kubizmu

W 1906 Pablo Picasso rozpoczął poszukiwania nowej koncepcji przestrzeni w obrazie; zafascynowany rzeźbą staroiberyjską, sztuką murzyńską, a także malarstwem P. Cézanne’a, wprowadził ostre, przełamujące powierzchnię krawędzie, zburzył jednolitość brył, rozbijając je na poszczególne fragmenty, które następnie łączył, zmieniając ich miejsce i proporcje; dziełami najbardziej charakterystycznymi dla tej fazy twórczości Picassa, zwanej prekubistyczną, były Portret Gertrudy Stein (1906) oraz Panny z Awinionu (1907). Efektem eksperymentów z rozbiciem bryły i dążenia do całkowitej przebudowy stosunków przestrzennych w obrazie były narodziny kubizmu; po fazie analitycznej 1909–11 (Portret Kahnweilera 1910), współpracując ściśle z Braque’em, przeszedł 1911–12 do fazy syntetycznej (Skrzypce, szklanka i fajka na stole 1912, Martwa natura z gazetą 1914). Po 1914 kontynuował doświadczenia kubistyczne, zwracając coraz większą uwagę na rolę koloru (Arlekin 1915) i posługując się dekoracyjną, płaską plamą barwną (Trzej muzykanci 1921).

Pomiędzy dwoma wojnami

Podróż do Włoch zaowocowała krótkotrwałym zwrotem ku klasycyzmowi na początku lat 20. (Kobiety przy fontannie 1921); we Włoszech Picasso poznał S. Diagilewa, z którym współpracował do 1924, projektując kostiumy i scenografie, m.in. do baletu Parady E. Satie’go (1917). W 1925–35 twórczość Picassa zbliżyła się do surrealizmu; w jego obrazach pojawił się spotęgowany dynamizm (Taniec 1925) oraz zaskakujące transformacje motywów, widoczne m.in. w widokach plaży w Dinard (1922, 1928, 1929). W obrazach z początku lat 30. pojawiły się płaskie plamy barwne i wyraźnie akcentowane kontury (Czerwony fotel 1931). W czasie pobytu w Hiszpanii Pablo Picasso stworzył wiele kompozycji na temat corridy, które znalazły rozwinięcie w cyklu Minotauromachia (1935–36). Najsłynniejszym dziełem artysty z lat 30. była bliska apokaliptycznej wizji Guernica, namalowana 1937 jako reakcja na wydarzenia wojny domowej w Hiszpanii, eksponowana w pawilonie hiszpańskim na wystawie światowej w Paryżu.

Twórczość powojenna

Polityczne zaangażowanie malarza uwidoczniło się także w obrazach tworzonych po II wojnie światowej, potępiających wojnę w Korei (Masakra w Korei 1951) i propagujących idee pacyfistyczne (malowidła ścienne Wojna i Pokój w tzw. Świątyni Pokoju w Vallauris 1952). Powojenna twórczość Picassa odznaczała się różnorodnością poszukiwań formalnych i wątków tematycznych, nie miała jednak wcześniejszej oryginalności, a niekiedy bliska była manieryczności; do najciekawszych prac należą nacechowane erotyką i zmysłowością reinterpretacje słynnych dzieł malarstwa europejskiego, m.in. D. Velázqueza (Las meninas 1957) czy E. Maneta (seria Śniadanie na trawie 1959–61).

Oprócz malarstwa Picasso uprawiał także rysunek i grafikę; zajmował się ilustracją, m.in. do Nieznanego arcydzieła H. de Balzaka i Metamorfoz (1931) Owidiusza. Tworzył również rzeźby, poczynając od inspirowanych sztuką prymitywną (Postać 1906), poprzez kubistyczne (Szklanka absyntu 1914) po bliskie surrealizmowi, jak np. wykonana z „przedmiotów gotowych” Metamorfoza. Głowa byka (1943); w latach 40. i 50. wykonał wiele rzeźb o ekspresyjnej formie, często wzbogaconej kolorem (Człowiek z jagnięciem 1944, Matka i dziecko 1953). Po 1947 zajmował się również ceramiką (drobne rzeźby i naczynia polichromowane, m.in. seria talerzy, ofiarowanych Muzeum Narodowego w Warszawie). Zmarł 10 IV 1973 w Mougins koło Cannes.

Apollinaire Guillaume, Laurencin Marie, Grupa artystów (od lewej — P. Picasso, M. Laurencin, G. Apollinaire, F. Olivier), 1908

Picasso Pablo, Płacząca kobieta z chustką, 1937 — Museum del Prado, Madryt

Picasso Pablo, Kobieta z wózkiem, 1950 — Muzeum Picassa, Paryż

Picasso Pablo, Kąpiel, 1937 — Kolekcja P. Guggenheim, Wenecja

Picasso Pablo, Guernica, 1937 — Centro de Arte Reina Sofía, Madryt

Picasso Pablo, Autoportret, 1906 — Museum of Art , Filadelfia

Picasso Pablo, Panny z Awinionu, 1907 — Nowy York, Museum of Modern Art

Picasso Pablo, Stary Żyd z chłopcem, 1903 — Muzeum Sztuk Plastycznych im. A. Puszkina, Moskwa

Picasso Pablo, Portret Ambroise Vollarda, 1909–10 — Muzeum im. Puszkina, Moskwa

Picasso Pablo, Skrzypce, 1912 — Muzeum Sztuk Plastycznych im. A.S. Puszkina, Moskwa

Picasso Pablo, Brodaty w wieńcu, 1962 — zbiory prywatne

Picasso Pablo, Satyr, centaur i nimfa, 1949