Partia Konserwatywna
 
Encyklopedia PWN
Partia Konserwatywna, Conservative Party,
bryt. partia polityczna.
Kontynuatorka stronnictwa torysów, 1834 nazwanego Partią Konserwatywną przez R. Peela. Pod jego przywództwem, uznając skutki reformy wyborczej z 1832, podjęła próbę poszerzenia torysowskiego zaplecza arystokratyczno-ziemiańskiego o grupy interesów związane z przemysłem i handlem; 1834–35 i 1841–46 rządząca; 1846 ziemiaństwo przeciwstawiło się liberalizacji handlu — zniesieniu zbożowych ustaw — przez Peela i partia uległa rozłamowi: tzw. peelici poparli rządy liberałów, od 1852 uczestniczyli w nich i z czasem połączyli się z Partią Liberalną. Osłabiona Partia Konserwatywna pozostawała 1846–74 (z małymi przerwami) w opozycji; pod przywództwem B. Disraelego stworzyła centralne organa partyjne i jako zasady programowe określiła: obronę tradycyjnych wartości w życiu społ. oraz pozycji monarchii i Kościoła anglikańskiego jako czynników stabilizujących układ sił w państwie (popierana prawie wyłącznie przez anglikanów), zachowanie praw Izby Lordów oraz konieczność stopniowego wprowadzania ograniczonych reform polit. i społecznych. W 1874–80 i 1885–1905 (z krótkimi przerwami) sprawowała rządy (Disraeli, lord Salisbury, A.J. Balfour); wprowadziwszy 1867 drugą reformę wyborczą oraz 1874–76 umiarkowane ustawy społ., nie kontynuowała reform wewn.; jako przeciwniczka nadania Irlandii autonomii została 1886 wsparta przez unionistów (od 1912 zjednoczeni z Partią Konserwatywną); prowadziła ekspansywną politykę imperialną, a w 1. poł. XX w. opowiadała się za współdziałaniem metropolii i dominiów oraz modernizowaniem więzi łączących imperium (utworzenie Bryt. Wspólnoty Narodów).
Od pocz. XX w. zaczęła w większym niż dotąd stopniu zdobywać poparcie zamożnej burżuazji i części warstw średnich; 1915–22 uczestniczyła w rządach koalicyjnych; po 1922 jej gł. rywalką stała się Partia Pracy; 1922–45, z małymi przerwami na gabinety laburzystów, rządziła samodzielnie (A. Bonar Law, S. Baldwin, A.N. Chamberlain) lub jako gł. siła koalicji; 1940–45 na czele gabinetu wojennego stał W. Churchill. Rządząc 1951–64 (Churchill, A. Eden, H. Macmillan, A. Douglas-Home) i 1970–74 (E. Heath) Partia Konserwatywna ponownie dostosowała się do nowych warunków społ.-ekon. i międzynar.: zachowała powojenne reformy socjalne laburzystów, w niewielkim zakresie cofnęła nacjonalizację oraz przeprowadziła przyznanie niepodległości wielu koloniom; politykę zagr. oparła na współpracy z USA i NATO, próbując też zachować militarne znaczenie Wielkiej Brytanii; po długich zabiegach wprowadziła ją do EWG. Po 1979 jej rząd (M. Thatcher, 1990–97 J. Major) dokonał zwrotu w bryt. polityce społ.-gosp. na rzecz zdecydowanego liberalizmu ekon., silnego podkreślania roli jednostki i indywidualnej przedsiębiorczości, prowadził prywatyzację, ograniczył znaczenie zwiazków zaw.; znaczne różnice zdań wywołuje w partii zakres integracji zachodnioeur. Partia Konserwatywna zdobywa poparcie gł. wśród warstw zamożniejszych i średnich, mniejsze — wśród robotników. Do 1997 rządząca (1990–97 J. Major przywódcą partii i premierem Wielkiej Brytanii); w wyborach 1997 poniosła ciężką porażkę, otrzymując 31,5% głosów wyborców i zdobywając tylko 25% miejsc w Izbie Gmin (165 na 659); ograniczeniu uległa baza wyborcza partii: społ. (część warstw średnich poparła Liberalnych Demokratów i Partię Pracy) i terytorialna (Partia Konserwatywna uzyskała mandaty do Izby Gmin tylko z obszaru Anglii); po ustąpieniu Majora 1997 przywódcą partii został W. Hague; w wyborach 2001 P.K. utrzymała dotychczasowy stan posiadania; 2003–05 przywódcą był W. Howard, od 2005 — D. Cameron; 2010–15 rządziła z liberałami, od 2015 samodzielnie (prem. D. Cameron).
Na czele stoi przywódca (leader), do 1963 wyłaniany w toku nieformalnych konsultacji, od 1965 wybierany przez czł. frakcji Partii Konserwatywnej w Izbie Gmin; bieżącą działalnością kieruje przewodniczący; strukturę organizacyjną tworzą: frakcja parlamentarna, federacja komórek partii w okręgach wyborczych (zał. 1867, od 1924 pod nazwą Nar. Unia Stowarzyszeń Konserwatywnych i Unionistycznych) i Centralne Biuro Konserwatywne (zał. 1870).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia