Pacyfiku, region

Pacyfiku, region,

region obejmujący kraje basenu Oceanu Spokojnego w Azji, Australii i Oceanii oraz w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej,

które w ostatnich dekadach XX w. weszły w skład wielonarodowego ugrupowania, wyodrębnionego na podstawie podobieństwa modeli rozwoju gospodarczego i wskaźników ekonomicznych charakteryzujących tempo rozwoju społeczno-gospodarczego. Do regionu Pacyfiku należy większość państw, które w 2. połowie XX w. zanotowały najszybszy wzrost gospodarczy. O jego jedności, w przeciwieństwie do innych regionów, nie decyduje wspólnota kulturowa ani też cechy geograficzne wchodzących w jego skład obszarów. Kształtujący się region Pacyfiku obejmuje kraje o różnych ustrojach politycznych, znajdujące się na różnym poziomie rozwoju, należące zarówno do kręgu cywilizacji zachodniej, jak i państwa o tradycjach konfucjańskich, buddyjskich i muzułmańskich. Jest to więc szczególny rodzaj regionu, którego istnienie opiera się wyłącznie na przesłankach ekonomicznych. Jedyna wspólna cecha państw tworzących region Pacyfiku to ich bardzo szybkie tempo wzrostu gospodarczego, co wiąże się m.in. z liberalną polityką gospodarczą państw regionu. Wschodnią część regionu tworzą najlepiej rozwinięte i wykazujące najwyższe wskaźniki rozwoju gospodarczego państwa Ameryki. Oprócz Stanów Zjedn. i Kanady do regionu zalicza się ściśle związany z nimi gospodarczo Meksyk oraz Chile, jeden z najszybciej rozwijających się krajów Ameryki Łacińskiej. Podstawę gospodarczą regionu tworzy Japonia, w której skupiają się powiązania gospodarcze i komunik. osi zachodniego Pacyfiku i północnej części tego akwenu. Coraz większe znaczenie mają tzw. nowo uprzemysłowione kraje Azji Wschodniej oraz Chiny. Obszar szybkiego rozwoju, jakim jest region Pacyfiku, obejmuje także Australię, Nową Zelandię oraz Papuę-Nową Gwineę. Aspirują do niego kolejne kraje latynoamer. oraz azjat. państwa komunist. i postkomunist., wprowadzające wolnorynkowe reformy gospodarcze. Nieco na uboczu pozostają wyspiarskie państwa Pacyfiku, ograniczające się do świadczenia usług turystycznych. Pojawienie się regionu Pacyfiku w ostatnich dekadach XX w. stanowi wyraz wzrostu znaczenia gospodarki wśród różnorodnych czynników zróżnicowania terytorialnego, mających źródło w warunkach przyr., polit. i etniczno-kulturowych. Jego rozwojowi nie zapobiegły linie potencjalnych konfliktów, którymi są strefy styku poszczególnych kręgów kulturowych. Przełomowym momentem w historii regionu Pacyfiku były reformy polityczne i gospodarcze w Chinach po śmierci Mao Zedonga (1976). Likwidacja komun lud., wprowadzenie elementów wolnego rynku oraz ustanowienie specjalnych stref ekon. i wprowadzenie ulg inwestycyjnych sprawiło, że Chiny od końca lat 70. są najszybciej rozwijającym się państwem świata. Gospodarka chiń. rośnie każdego roku o ok. 10%, co sprawia, że pozycja tego kraju na gospodarczej i politycznej mapie świata staje się coraz bardziej adekwatna do roli, jaką państwo to odgrywa w światowym zaludnieniu (w Chinach mieszka ok. 21% ludności świata). Tendencja do wzrostu znaczenia państw zachodniego Pacyfiku w światowej gospodarce została wzmocniona wskutek reform gospodarczych w Wietnamie oraz przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego w Australii i Nowej Zelandii w latach 90. Wraz z rozwojem gospodarczym państw regionu Pacyfiku zwiększał się zakres ich wzajemnej współpracy, która od 1967 przybrała także formy instytucjonalne. Zostało wówczas zawarte porozumienie o popieraniu współpracy gospodarczej i kulturalnej w ramach Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), do którego przystąpiło 6 państw: Malezja, Singapur, Indonezja, Filipiny, Tajlandia i Brunei. W 1989 z inicjatywy Australii została powołana do życia organizacja Współpraca Gospodarcza Państw Azji i Pacyfiku (APEC). Oprócz państw ASEAN, przystąpiło do niej 9 kolejnych państw: Japonia, Tajwan, Korea Południowa, Hongkong, Chiny, Australia, Nowa Zelandia, Stany Zjedn. oraz Kanada. Jedynym koniecznym warunkiem, stawianym przed kandydatami starającymi się o członkostwo w APEC, jest respektowanie zasad wolnego rynku i zgoda na stopniowe znoszenie ceł we wzajemnej wymianie handlowej. W 1994 do APEC przystąpiła Papua-Nowa Gwinea oraz Meksyk, który znalazł się w unii celnej z USA i Kanadą w ramach Północnoamer. Porozumienia o Wolnym Handlu (NAFTA). Jedynym przyjętym do APEC państwem Ameryki Południowej jest Chile, w którym dokonano głębokich reform w duchu wolnego rynku. W 1995 ustalono, że Pacyfik będzie obszarem wolnego handlu 2020. Dzięki imponującemu wzrostowi wydajności przemysłu nastawionego na eksport, rozwojowi handlu oraz usług żeglugowych i finansowych, modernizacji w sferze technologii tempo wzrostu gospodarczego regionu Pacyfiku znacznie przewyższa wyniki innych regionów. Zsumowany produkt krajowy brutto azjat. państw należących ob. do APEC stanowił 1960 niespełna 8% wartości produktu światowego, 1980 przekroczył 17%, a w końcu lat 90. XX w. — ponad 28%. W 1986–99 średnie tempo wzrostu gospodarczego w Azji Wschodniej było 4,5 razy szybsze niż w Europie Zachodniej i wynosiło 8,5% rocznie. Wydatki budżetowe są tam ponad 3-krotnie mniejsze niż w Europie Zachodniej i wynoszą ok. 17% dochodu nar. brutto. Są one przeznaczane gł. na rozbudowę infrastruktury i na traktowaną w sposób priorytetowy edukację. Oprócz rosnącego kapitału własnego kraje Azji Wschodniej są kapitałowo zasilane z zewnątrz. W azjat. krajach regionu Pacyfiku było lokowanych 1990–99 ponad 150 mld dol. USA rocznie w formie inwestycji zagr., co stanowi prawie 70% wartości wszystkich inwestycji zagr. na świecie. Ogółem państwa APEC skupiają ponad 2,3 mld ludzi, wytwarzają ponad 45% wartości światowego produktu i przypada na nie prawie 45% światowego eksportu. Przodują one pod względem swobody prowadzenia działalności gospodarczej, co tłumaczy szybki wzrost produkcji, m.in. w najnowocześniejszych gałęziach przemysłu, a zwłaszcza w dziedzinie technologii informatycznych. Północnoamerykańska część regionu jest największym producentem systemów inform., podczas gdy azjat. kraje APEC zwiększają swój udział w światowej produkcji sprzętu komputerowego, przechodząc w tempie przyspieszonym ze stadium zacofania do epoki postindustrialnej. Produkt krajowy brutto, który zwiększył się w świecie 1981–99 o 35%, w krajach APEC wzrósł aż o 90%. Dynamizm regionu Pacyfiku spowodował zmianę układu sił gospodarczych w Stanach Zjednoczonych. W 1960 amer. handel z krajami Pacyfiku stanowił zaledwie 48% wartości wymiany z Europą Zachodnią, podczas gdy na pocz. XXI w. przekracza 150%. Jest to symbolem przeniesienia punktu ciężkości światowej gospodarki z obszaru północnego Atlantyku na Pacyfik, otoczony przez najbardziej dynamiczne gospodarki świata. Dynamika ta sprawia, że problemy rozwoju i współpracy państw w regionie Pacyfiku są przedmiotem zainteresowania wielu rządów oraz instytucji o zasięgu ponadnarodowym. Najważniejsze z instytucji znajdują się w USA; są to: Pacific Basin Economic Council w Menlo Park (Kalifornia), Pacific Basin Institute w Santa Barbara (Kalifornia), US National Committee for Pacific Economic Cooperation w San Francisco oraz Pacific Forum i East West Center z siedzibami w Honolulu (Hawaje), które to miasto, ze względu na swoje centralne położenie w regionie, wyrasta na ośr. koordynacyjny wszelkich wspólnych przedsięwzięć państw regionu Pacyfiku