Organizacja Wyzwolenia Palestyny

Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP), arab. Munazzamat at-Tahrir al-Filastinijja,

organizacja polityczna uważająca się za reprezentanta narodu palestyńskiego (Palestyńczycy);

utworzona 1964 z inicjatywy Ligi Państw Arabskich (na I Palestyńskim Kongresie Narodowym w Jerozolimie), w celu zintegrowania działalności ugrupowań palestyńskich (głównie tajnych), dążących do stworzenia demokratycznego i świeckiego państwa Palestyńczyków. Po wojnie arabsko-izraelskiej 1967 największą palestyńską organizacją stała się Al- Fatah; zdobyła decydujące wpływy w OWP, jej przywódca J. Arafat od 1969 stoi na czele OWP. Najwyższy organ OWP — Palestyńska Rada Narodowa, uchwaliła 1968 Palestyńską kartę narodową (dokument programowy ruchu) i statut OWP; wybiera ona Komitet Wykonawczy (14–18 członków), kierujący 15 departamentami oraz Centralną Radą (ok. 95 osób, w tym członków Komitetu Wykonawczego), reprezentującą Palestyńską Radę Narodowego między sesjami. OWP powołała Armię Wyzwolenia Palestyny (15 tysięcy żołnierzy, dca Arafat) i Palestyński Fundusz Narodowy w celu finansowania działalności organizacji (wpływy z opodatkowania 3–6% rocznego dochodu każdego pracującego Palestyńczyka oraz m.in. pomoc finansowa krajów arabskich); ponadto powołała: Palestyński Czerwony Krzyż, Ośrodek Planowania, SAMED (Palestyńskie Towarzystwo Pracy) i WAFA (Palestyńska Agencja Informacyjna). W 1970 utworzono Komitet Centralny OWP, który reprezentuje prawie wszystkie palestyńskie ugrupowania polityczno-militarne.

Początkowo OWP nie uznawała rezolucji ONZ z 1948 o podziale Palestyny na 2 państwa: arabskie i żydowskie, odrzucała próby pokojowego uregulowania konfliktu arabsko-izraelskie, propagowała walkę militarną i polityczną z państwem Izrael aż do jego likwidacji, a następnie budowę jednego wielonarodowego państwa, obejmującego całą Palestynę. Od końca lat 60. OWP organizowała ze swych baz w Jordanii operacje militarne i akcje terrorystyczne przeciwko Izraelowi, co powodowało odwetowe ataki oddziałów izraelskich na obozy uchodźców palestyńskich w Jordanii i doprowadziło 1970 do konfliktu zbrojnego między armią jordańską a OWP. Po ciężkich walkach OWP przeniosła swe bazy do Libanu; nasiliły się działania terrorystyczne ugrupowań palestyńskich poza granicami Izraela; 1974 Arafat potępił terroryzm i przyrzekł zaniechać go poza terytorium Izraela. W tym samym roku na konferencji przywódców państw arabskich w Rabacie (Maroko) OWP została uznana za jedynego reprezentanta wszystkich Palestyńczyków oraz uzyskała status obserwatora ONZ; 1976 została pełnoprawnym członkiem Ligi Państw Arabskich i otworzyła oficjalne przedstawicielstwa w wielu państwach. Izrael konsekwentnie odmawiał oficjalnych kontaktów z OWP jako organizacją terrorystyczną; w rozmowach pokojowych izraelsko-egipskich w Camp David 1978 interesy Palestyńczyków reprezentował Egipt; OWP zajęła negatywne stanowisko wobec przyjętej tam koncepcji rozwiązania problemu palestyńskiego (tzw. palestyńska autonomia administracyjna na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Okręgu Gazy), zerwano rozmowy egipsko-izraelskie, dotyczące autonomii Palestyńczyków. Powtarzające się akcje zbrojne, prowadzone przez Palestyńczyków z baz w Libanie na terytorium Izraela, przyczyniły się 1982 do izraelskiej inwazji na Liban (Liban. Historia); po wielotygodniowych walkach dowództwo OWP i większość oddziałów palestyńskich zmuszono do ewakuacji, siedzibą dowództwa został Tunis, bazy przeniesiono do innych krajów arabskich. Arafat pozostał przewodniczącym OWP, pomimo narastającej przeciw niemu opozycji i rozłamu w Al-Fatah. W 1988 Palestyńska Rada Narodowa proklamowała powstanie „państwa Palestyny” odrębnego od Izraela (tym samym uznała prawo do istnienia państwa Izrael) i 1989 wybrała Arafata na prezydenta państwa palestyńskiego.

Międzynarodowe wysiłki zwołania wielostronnej konferencji pokojowej, dotyczącej rozwiązania konfliktu arabsko-izraelskiego z udziałem wszystkich zainteresowanych stron, nie przynosiły rezultatu ze względu na stanowisko Izraela (1986 ustawa Knesetu zabraniająca kontaktów z OWP). Po irackiej inwazji na Kuwejt 1990, OWP poparła Irak, wbrew stanowisku większości państw arabskich, co spowodowało jej izolację w świecie arabskim i cofnięcie finansowania działalności przez inne kraje arabskie (głównie Arabię Saudyjską) oraz wydalenie ok. 400 tysięcy Palestyńczyków pracujących w Kuwejcie i Arabii Saudyjskiej. W X 1991 odbyła się pierwsza konferencja (Madryt) zapoczątkowująca negocjacje w sprawie pokoju na Bliskim Wschodzie (Izrael, Syria, Jordania, Egipt, Liban). OWP została z niej wykluczona, a interesy Palestyńczyków reprezentowała delegacja Arabów palestyńskich z Izraela w składzie delegacji Jordanii. Po dojściu do władzy w Izraelu I. Rabina (1992) został zniesiony 1993 (obowiązujący od 1982) zakaz kontaktów państwa żydowskiego z OWP. Oficjalne wzajemne uznanie Izraela i OWP oraz porozumienie z Oslo (13 IX 1993) przyczyniło się do zyskania przez OWP statusu oficjalnego partnera Izraela w rozmowach pokojowych jako przedstawiciela narodu palestyńskiego. OWP przejęła władzę w tworzonej od 1994 Autonomii Palestyńskiej. W 1994 w Kairze podpisano izraelsko-palestyński układ o autonomii palestyńskiej w Gazie i m. Jerycho, a 1995 następny układ o rozszerzeniu autonomii na cały Zachodni Brzeg (z wyłączeniem Jerozolimy).

Po dojściu do władzy w Izraelu B. Netanjahu rozmowy pokojowe zostały wstrzymane, co doprowadziło do konfliktów wewnątrz OWP; 1996 Palestyńska Rada Narodowa postanowiła wprowadzić zmiany do Palestyńskiej karty narodowej, likwidując zapisy o unicestwieniu Izraela — przegłosowane ostatecznie 1998. W 1999–2001 izraelski rząd E. Baraka był otwarty na rozmowy z Palestyńczykami i OWP; IX 2001 wybuchła kolejna, niezwykle krwawa intifada, jako odpowiedź na reakcyjne rządy następnego premiera izraelskiego (od II 2001), A. Szarona — III 2002 ogłosił on wojnę z Palestyńczykami; 2003 Izrael i Autonomia Palestyńska zaakceptowały plan pokojowy zw. mapą drogową, zakładający powstanie do końca 2005 państwa palestyńskiego, wobec jednak kontynuowania krwawych starć przez obie strony i nasilenia się ataków terrorystycznych, przeprowadzanych głównie przez Hamas plan pokojowy nie jest realizowany.