Opole
 
Encyklopedia PWN
Opole,
miasto wojewódzkie (woj. opolskie), pow. grodzki, w Pradolinie Wrocławskiej, graniczącej na wschodzie z Równiną Opolską, a na zachodzie z Równiną Niemodlińską, nad Odrą; siedziba powiatu opolskiego.
Ludność miasta: ogółem — 128,2 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 1 321,7 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 97 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 17°57′E, szerokość geograficzna: 50°40′N
Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1254
Oficjalne strony WWW: www.opole.pl
ośr. przem.; rozwinięty przemysł energ. (elektrociepłownia z instalacją do odsiarczania gazów spalinowych), spoż., środków transportu, materiałów budowlanych (cementownia Odra); ponadto fabryki — armatury sanitarnej, drukarnia; liczne przedsiębiorstwa budowlano-montażowe; węzeł kol. i drogowy, port rzeczny. O. jest ośr. kult.-nauk.; stol. diecezji opolskiej Kościoła rzymskokatol.; wyższe uczelnie, m.in.: Uniw. Opolski, Politechnika Opolska, Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji, Wyższe Seminarium Duchowne; instytuty i tow. nauk., m.in. Inst. Śląski, Inst. Miner. Materiałów Bud.; teatry, filharmonia, rozgłośnia radiowa; od 1963 miejsce corocznego Festiwalu Piosenki Pol.; muzea; galerie sztuki; obiekty sport.; ogród zool.; ośr. turystyki krajoznawczej; działają m.in.: Opolskie Tow. Kult.-Oświat., Opolskie Tow. Przyjaciół Nauk, Tow. Przyjaciół Opola, Tow. Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich; gł. ośr. aktywności niem. w Polsce; siedziba Związku Niem. Stow. Społ.-Kult. w Polsce (VdG) oraz stowarzyszonych z nim organizacji, m.in. Niem. Tow. Oświat., Tow. Dobroczynnego Niemców.
Historia. W 1930–60 wykopaliska na Ostrówku odsłoniły 10 warstw osadniczych; w VIII–IX w. istniała tu osada, w IX–X w. ośr. plemienia Opolan, w X–XII w. gród-miasto; w XII w. gród kasztelański; zachowane materiały świadczą o wysokim poziomie: kowalstwa, bednarstwa, kołodziejstwa, szewstwa, tkactwa itp. Prawa miejskie przed 1254; od 1283 stol. księstwa piastowskiego i ważny ośrodek handl.-rzemieślniczy na drodze z Wrocławia do Krakowa; od 1327 pod zwierzchnictwem Czech, dzieliło losy polit. Śląska (zgermanizowana nazwa Oppeln); do 1532 własność Piastów, następnie m.in. Habsburgów; 1645–66 oddany w zastaw Polsce (podczas najazdu szwedz., w poł. XVII w., w O. schronił się król Jan II Kazimierz); w XIV–XVII w. rozwój gospodarczy — udział w handlu solą i ołowiem oraz produkcja sukiennicza. Mimo intensywnej germanizacji i napływu ludności niem. pod rządami Prus (od 1742) — silny ośr. polskości (m.in.: działalność J. Lompy, B. Koraszewskiego, Pol. Katol. Tow. Szkolnego, Banku Lud., Tow. Śpiewaczego „Lutnia”, chóru Echo, ZPwN i ZHP w Niemczech, wyd. „Gazetę Opolską”, „Nowiny”). rozwój gospodarczy w XIX w. był związany z uruchomieniem 1843 linii kol.; 1857 wybud. cementownię, następnie gazownię, warsztaty kol., elektrownię i 1912 port na Odrze.
Po plebiscycie, 1922 O. pozostało w Niemczech; IX 1939 Niemcy zlikwidowali wszystkie pol. organizacje, działaczy uwięzili w obozach koncentracyjnych; 1941–45 w O. 21 obozów dla robotników przymusowych i 8 filii obozu dla jeńców wojennych w Łambinowicach; ośr. konspiracji; w działaniach wojennych zniszczony w ok. 60%; od 1945 w granicach Polski; do 1975 i od 1999 siedziiba powiatu; od 1950 stol. województwa; 1960–75 do O. przyłączono liczne wsie i osiedla, m.in.: Groszowice, Gosławice, Grotowice, Bierkowice, Wróblin, Grudziec, Malina.
Zabytki. Kościół kolegiacki, od 1945 katedralny (ok. poł. XV w. i w 2. poł. XV w., kaplice XV/XVI w., przebudowy m.in. w XVI w.) z neogot. fasadą (1899–1902), wyposażenie barok., nagrobki i epitafia (XVI–XVII w.); klasztor Franciszkanów (zał. przed 1287) z kościołem got. (1. poł. XIV w., XV/XVI w., przebudowa XVII–XVIII w.) z got. malowidłami ściennymi (XIV w.) i nagrobkami książąt opolskich (1378–82); klasztor Dominikanów (zał. przed 1295) z kościołem got. (przed 1361, XV w., ok. 1500, przebudowa XVIII w. — w stylu barok. i XIX–XX w.); kolegium Jezuitów (z połączonych 1698 kamienic z XVI w., przebudowane w stylu barok. po 1762) — ob. Muzeum Śląska Opolskiego; got. kaplica szpitalna (po 1421, przebudowa 1691); got. wieża z XIV w., tzw. Piastowska (pozostałość zamku książęcego); got.-renes. kamienice z fasadami z XVIII w. (częściowa rekonstrukcja); w dzielnicy Bierkowice — Muzeum Wsi Opolskiej (skansen).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Opole, widok z wieży ratuszafot. M. Sokólska-Połutrenko/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia