Oliwa
 
Encyklopedia PWN
Oliwa,
dzielnica w północno-zachodniej części Gdańska, u podnóża zalesionych wzgórz Pojezierza Kaszubskiego;
funkcje mieszkaniowe, rekreacyjne i krajoznawcze; wzdłuż linii kol. do Gdyni — zakłady przem.; w północnej części O. obiekty gdańskie AWF, w południowej — Uniw. Gdańskiego oraz hala widowiskowo-sport. Olivia; liczne parki, ogródki działkowe, na zachodzie — Lasy Oliwskie (część Trójmiejskiego Parku Krajoznawczego); ogród bot., zool. (zał. 1954), alpinarium.
Historia. Opactwo Cystersów ufundowane ok. 1186 przez ks. wschodniopomor. Sambora I; obok powstała wieś; w XIII i XV w. klasztor niszczony przez Krzyżaków, 1577 przez gdańszczan (w czasie buntu przeciw Stefanowi Batoremu); 1627 pod O. flota pol. stoczyła zwycięską bitwę mor. z eskadrą szwedz.; 1660 miejsce zawarcia pokoju oliwskiego, który zakończył wojny Polski ze Szwecją o Inflanty: Jan II Kazimierz zrzekł się pretensji do tronu szwedz., a Polska uznała szwedz. stan posiadania w Inflantach; od 1772 w zaborze pruskim; 1831 kasata klasztoru; w XIX w. ośr. letniskowy; od 1870 połączenie kol.; prawa miejskie 1874; od 1901 tramwaj elektr. do Gdańska, od 1910 elektrownia; w okresie międzywojennym włączona do Wolnego Miasta Gdańska, rozwój przemysłu; od 1926 dzielnica Gdańska.
Zabytki. Zespół arch. opactwa Cystersów: got. kościół (od 1926 katedra) z 1. poł. XIII w., rozbudowany w 2. poł. XIV w., z późnobarok. fasadą z 1771; we wnętrzu renes. malowidła ścienne (XVI w.), wyposażenie manierystyczne i barok. (pocz. XVII–XVIII w.), nagrobki i epitafia, słynne organy zbud. 1763–88 przez J. Wulfa z Ornety (od 1958 coroczne festiwale muzyki organowej); klasztor (XIII–XVI w.) z tzw. Salą Pokoju, gdzie podpisano pokój oliwski; w jednej z sal Muzeum Diecezjalne ze zbiorami pomor. sztuki sakralnej z XV–XVIII w.; barok. spichlerz; pałace opatów: stary z XVI w. (przebudowa XVII–XIX w.) i nowy rokokowy z XVIII w. (ob. muzeum etnogr. — oddział Muzeum Nar. w Gdańsku), 1945 spalony, odbud.; dawny park opacki (ob. park im. A. Mickiewicza) geom.-krajobrazowy z wyznaczającym oś widokową długim kanałem, zał. w XVIII w.; kuźnia wodna (XVII/XVIII w.; ob. muzeum).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Oliwa, pałac Opatów, XVIII w. fot. B. Lemisiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia