Odra
 
Encyklopedia PWN
Odra, niem. Oder, łac. Viadrina,
rz. w Polsce i Czechach, na odcinku 179 km graniczna z Niemcami, jedna z największych w zlewisku Morza Bałtyckiego, druga, po Wiśle, pod względem długości rzeka w Polsce.
Położenie w państwie: Czechy, Niemcy, Polska
Ujście: uchodzi do akwenu: Bałtyckie, Morze (Zalew Szczeciński)
Długość: 854 km (w Polsce 742 )
Powierzchnia dorzecza: 118,9 tys. km2 (w Polsce 106056)
Przepływ średni: 565 m3/s (przy ujściu)
Główne miejscowości: Ostrawa, Bogumin, Racibórz, Kędzierzyn-Koźle, Krapkowice, Opole, Brzeg, Wrocław, Brzeg Dolny, Głogów, Nowa Sól, Krosno Odrzańskie, Frankfurt, Słubice, Kostrzyn nad Odrą, Schwedt, Szczecin
Długość 854 km (w Polsce 742 km), pow. dorzecza 118 861 km2 (w tym 106 056 km2 w Polsce). Wypływa z G. Odrzańskich (Sudety), na terenie Czech, na wys. 632 m. Przepływa przez Bramę Morawską. Od Bogumina do ujścia Olzy (prawy dopływ) jest rzeką graniczną między Polską a Czechami. Początkowo O. płynie na północ, od Kędzierzyna-Koźla (wlot Kanału Gliwickiego) na północny zachód przez Niz. Śląską. Między Kędzierzynem-Koźle a Brzegiem Dolnym, na dł. 186 km jest skanalizowana (23 stopnie wodne). Na tym odcinku do O. uchodzą jej dopływy: Kłodnica, Mała Panew, Stobrawa, Widawa (pr.), Osobłoga, Nysa Kłodzka, Oława, Ślęza, Bystrzyca (l.). Poniżej Brzegu Dolnego na swobodnie płynącym środkowym biegu rzeki większymi dopływami są: Barycz, Obrzyca (pr.), Kaczawa, Bóbr, Nysa Łużycka (l.). Od ujścia Nysy Łużyckiej O. ponownie skręca na północ i staje się na dł. 179 km rzeką graniczną między Polską a Niemcami; 11 km poniżej ujścia Nysy Łużyckiej bierze początek południowo odgałęzienie Kanału Odra–Sprewa, a ok. 23 km dalej jego północne odgałęzienie. Na obszarze Pradoliny Toruń.-Eberswaldzkiej O. przyjmuje swój największy dopływ — Wartę (pr.), a dalej na północ — Myślę. Pod Zatoniem Górnym odgałęzia się Kanał O.–Hawela. W pobliżu Cedyni O. skręca na północny wschód, przecinając wzniesienia Pojezierza Zachodniopomor.; poniżej Widuchowej następuje rozdział O. na O. Wschodnią i O. Zachodnią; gł. nurt rzeki biegnie O. Wschodnią; O. Zachodnia na dł. pierwszych 17 km jest rzeką graniczną z Niemcami. O. Wschodnia powyżej Szczecina rozdziela się znów na 2 ramiona: prawe, zw. Regalicą, prowadzi większość wód O. do jez. Dąbie, lewe zaś, jako O., skręca do O. Zachodniej i łączy się z nią w pobliżu Szczecina; dalej płynie wzdłuż jez. Dąbie, łącząc się z nim kilkoma odgałęzieniami. Poniżej Szczecina O. łączy się z wodami wypływającymi z północnego krańca jez. Dąbie (m.in. Regalicy) i płynie dalej szerokim korytem jako Domiąża; rozdziela się na Szeroki i Wąski Nurt. Uchodzi do Roztoki Odrzańskiej (południowa część Zalewu Szczec.). O. należy do rzek ubogich w wodę. Częstym zjawiskiem są niżówki letnio-jesienne, stąd wynika konieczność kanalizacji Odry jako szlaku żeglugowego oraz budowa zbiorników retencyjnych na dopływach, zasilających rzekę w okresie niskich stanów wody; największe zbiorniki retencyjne znajdują się na dopływach: Nysie Kłodzkiej w Otmuchowie i Głębinowie oraz na Małej Panwi w Turawie. Średni przepływ O. w dolnym biegu wynosi 565 m3/s (Widuchowa); maks. rozpiętość wahań stanów wody w dolnym biegu 5,7 m. O. wykorzystywana jest do celów energ. (7 elektrowni, największa w Brzegu Dolnym o mocy 9,7 MW). Żeglowna na dł. 711 km jest ważną drogą wodną; przez Kanał Gliwicki łączy Górnośląski Okręg Przemysłowy z M. Bałtyckim, poprzez Wartę, Noteć i Kanał Bydg. połączona jest z Wisłą; poprzez kanały: O.–Sprewa i O.–Hawela włączona do śródlądowych dróg wodnych zachodniej Europy. Główne m. nad O.: Ostrawa, Racibórz, Opole, Wrocław, Nowa Sól, Frankfurt, Szczecin.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Odra w Szczecinie, barka na rzece w centrum miastafot. M. Czasnojć/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kędzierzyn-Koźle, port rzeczny w dzielnicy Koźle fot. L. Zielaskowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia