Ockham Wilhelm
 
Encyklopedia PWN
Ockham
[ọkəm]
Wilhelm, William of Ockham Wymowa, ur. ok. 1300, Ockham (hrab. Surrey, Anglia), zm. ok. 1350, Monachium,
średniowieczny filozof i teolog, pochodzenia angielskiego, franciszkanin.
Kalendarium
Urodził się ok. 1300 w Ockham (hrab. Surrey, Anglia). W dużej mierze zapoczątkował kierunek nazywany także często okhamizmem lub via moderna, jeden z najważniejszych w europejskiej filozofii prąd intelektualny podejmujący nie tylko zagadnienia filozoficzne i teologiczne, ale także wiele problemów przyrodniczych. Zdominował on początkowo życie intelektualne na uniwersytecie w Paryżu, aby później zdobyć popularność w całej Europie. Jako jeden z głównych inicjatorów nowego prądu Ockham został nazwany venerabilis inceptor [‘czcigodny początkodawca’].
Życie filozofa
W latach 1312–18 studiował w Oksfordzie. Zaraz po rozpoczęciu studiów wstąpił do zakonu franciszkanów. Od 1318 wykładał w Oksfordzie. W ramach swoich obowiązków akademickich wygłosił szereg kontrowersyjnych wykładów na temat Sentencji Piotra Lombarda. W 1324 posądzony o herezję został wezwany do kurii w Awinionie. Ockham stawił się na proces, który odwlekano prawie dwa lata. W tym czasie mieszkał w klasztorze franciszkanów w Awinionie. W 1326 51 jego pisemnych tez zostało uznanych za heretyckie. Ockham nie uznał wyroku sądu awiniońskiego i przyłączył się do zbuntowanych przeciwko papieżowi Janowi XII spirytuałów. W 1328 uciekł z Awinionu wraz z generałem zakonu franciszkanów oraz przywódcą spirytuałów Michaelem z Ceseny. Został ekskomunikowany przez papieża. Oddał się pod opiekę cesarza Ludwika IV Bawarskiego. Od 1330 przebywał wraz z cesarzem w Monachium, gdzie powstała większość jego dzieł. Przed śmiercią pojednał się z Kościołem. Zmarł ok. 1350 w Monachium w czasie zarazy dżumy. Jego zwłoki pochowano kościele franciszkanów w Monachium, później przeniesiono je jednak w nieznane miejsce.
Ockham jest również znany jako autor traktatów politycznych, powstałych w okresie przebywania na dworze cesarza Ludwika Bawarskiego, na temat stosunków Kościoła i państwa, w których sprzeciwiał się świeckiej władzy papieża i występował jako rzecznik praw cesarskich. Był, na tle innych filozofów średniowiecznych, postacią zupełnie odmienną, prowadził życie niestroniące od kontrowersji i konfliktów, wręcz awanturnicze. Główne prace: filozoficzne — komentarze do Sentecji Piotra Lombarda oraz do dzieł Arystotelesa, polityczne — De imperatorum et pontificum potestate, logiczne — Summa totius logicae (wydanie polskie Suma logiczna 1971). Ockhamowi przypisuje się autorstwo traktatów przyrodniczych, zwłaszcza Questiones in octo libros physicorum. Dzieła Ockhama zawarte są m.in. w Opera philosophica et theologica (ukazuje się od 1967), Opera politica (vol. 1–3 1940–63), Philosophical Writings (1964).
Poglądy Ockhama
Głosił, w przeciwieństwie do wcześniejszej scholastyki, konsekwentny nominalizm, według którego pojęcia ogólne, będące skutkiem abstrakcji, nie mają odpowiedników w rzeczywistości. Twierdził, że pojęcia ogólne nie mają samodzielnego bytu. Są tylko i wyłącznie znakami. Aby utrzymać ten pogląd wyróżnił dwa rodzaje znaków, konwencjonalne (stworzone przez człowieka) oraz naturalne (które nie są jego tworem). Sformułował postulat metodologiczny, zwany brzytwą Ockhama, głoszący tzw. zasadę ekonomii, przeciwstawiającą się mnożeniu bytów w procesie poznania. Chodziło o to żeby nie przypisywać każdemu ogólnemu pojęciu odrębnego, samodzielnego bytu. W teorii poznania stał na stanowisku, że jedynie intuicja (jako bezpośrednia i doświadczalna percepcja istniejącej rzeczy) jest podstawą poznania naukowego. Poznanie polegało, według niego, na tym, iż umysł ludzki poznaje realne, jednostkowe rzeczy nie korzystając z żadnego pośrednictwa. Wiedza abstrakcyjna, dotycząca tego co ogólne ma więc charakter wtórny i niepewny. Poznanie ludzkie ograniczał do stwierdzenia istnienia doznawanych rzeczy i do posługiwania się znakami pojęciowymi. Negował możliwość racjonalnego poznania Boga, twierdząc, iż jego istnienie i przysługujące mu cechy poznać możemy tylko w oparciu o wiarę wynikającą z Objawienia. Głosząc nieograniczoną wszechmoc Boga, negował istotową zależność skutków od przyczyn. Wszelkie związki przyczynowo-skutkowe mogą być więc dowolnie zmieniane przez Boga. Byt ma więc charakter czysto przypadkowy, zależny od woli i wszechmocy Boskiej. Ona jest też tylko jedyną racją dobra moralnego, gdyż żadne obiektywne prawa nie mogą ograniczać woli Boga.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia