Nadrenia Północna-Westfalia
 
Encyklopedia PWN
Nadrenia Północna-Westfalia, Nordrhein-Westfalen Wymowa,
kraj związkowy w zachodniej części Niemiec, graniczy z Holandią i Belgią;
pow. 34,1 tys. km2, 17,9 mln mieszk. (2018); stol. Düsseldorf. Kraj w większości nizinny; niziny (Westfalska, Kolońska) pokryte utworami starszego zlodowacenia, w części południowo-zachodniej urodzajnymi glebami lessowymi; na południu i południowym wschodzie fragmenty Reńskich G. Łupkowych: po lewej stronie Renu pasmo gór Eifel, po prawej — Rothaar (Kahler Asten, 841 m); na północnym wschodzie i wschodzie niższe pasma górskie, gł. Las Teutoburski i Egge (do 468 m); na krańcach południowo-zachodnich, na granicy z Belgią, wschodnie stoki Ardenów; klimat umiarkowany ciepły, z wpływami mor. mas powietrza; średnia temp. w styczniu 1–2°C, w lipcu 16–17°C; gł. rzeką jest Ren z dopływami: Erft (l.), Sieg, Ruhra i Lippe (pr.); północno-wschodnią część kraju odwadniają Ems i Wezera, uchodzące do M. Północnego, przez zachodni skraj przepływa rz. Rur — dopływ Mozy; lasy (gł. brzozowo-dębowe, bukowe, dębowe) zajmują ok. 25% pow. kraju. Najgęściej zaludniony region Niemiec (ok. 500 mieszk. na km2), o największej liczbie ludności (ok. 22% zaludnienia kraju); w miastach mieszka 90% ludności, gł. m.: Kolonia, Essen, Dortmund, Düsseldorf, Duisburg, Bochum, Wuppertal, Gelsenkirchen, Bonn, Akwizgran; ok. 2 mln cudzoziemców, gł. Turków; największe w Niemczech skupisko Polaków, przybyłych do Zagłębia Ruhry w XIX w. z terenów zaboru niemieckiego. Najsilniej uprzemysłowiony kraj Niemiec, dostarcza ok. 23% wartości PKB (2001); w przemyśle pracuje ponad 2 mln osób, co stanowi ok. 22% ogółu zatrudnionych w przemyśle niem.; w środkowej części N.P.-W. Zagłębie Ruhry, największy okręg przem. Niemiec i zachodniej Europy, wchodzący w skład aglomeracji reńsko-ruhrskiej (ok. 11 mln mieszk., ponad 1000 mieszk. na km2), obejmującej także Düsseldorf, Kolonię i Bonn. Na rozwój przemysłu wpłynęły bogate złoża węgla kam. w Zagłębiu Ruhry i w rejonie Akwizgranu oraz węgla brunatnego w Nadreńskim Zagłębiu Węgla Brun.; na południu i wschodzie występują rudy żelaza (k. Siegen), cynku i ołowiu, na północy sól kamienna. Główne gałęzie przemysłu: górnictwo węgla kam. i brunatnego, energetyka, przemysł rafineryjny (gł. rafinerie w Kolonii, Gelsenkirchen, Dinslaken, Wesseling), petrochemiczny i koksochem., hutnictwo żelaza i metali nieżel. (Duisburg, Essen), przemysły metal., maszyn., elektrotechniczny, elektroniczny i precyzyjny (Kolonia, Düsseldorf, Essen, Dortmund, Mönchengladbach i in.); silnie rozwinięty przemysł samochodowy (Ford w Kolonii, Opel w Bochum), taboru kol. (Düsseldorf), stoczn. (Duisburg, Dortmund), chem. (Leverkusen z zakładami farm. Bayer i fotochemiczny Agfa, także Marl, Kolonia, Düsseldorf); ponadto przemysł materiałów budowlanych, szklarski, drzewny, włók., odzieżowy, spoż. (m.in. wielkie browary w Dortmundzie). Dominacja przemysłu ciężkiego w N.P.-W. jest przyczyną trudności gosp. z powodu spadku popytu na węgiel i stal; następuje restrukturyzacja Zagłębia Ruhry, wzrasta znaczenie usług. Grunty orne zajmują 32% pow., łąki i pastwiska 14%, tereny zabudowane, przem. i komunik. 16%; uprawia się gł. jęczmień, pszenicę, buraki cukrowe, rośliny pastewne, ziemniaki i warzywa; hodowla trzody chlewnej, bydła i drobiu. N.P.-W. ma najgęstszą w Niemczech sieć komunik., m.in. ponad 2 tys. km autostrad, ponad 6 tys. km linii kol.; gł. węzły komunik.: Kolonia, Dortmund, Duisburg, Düsseldorf; rozbudowany system dróg wodnych, gł. stanowi Ren i kanały: Ren–Herne, Lippe–Seitenkanal, Dortmund–Ems, Śródlądowy; liczne i duże porty śródlądowe, gł. Duisburg (przeładunki 36 mln t, 2001), ponadto Kolonia, Neuss, Dortmund; 2 wielkie międzynar. porty lotn. — Kolonia–Bonn i Düsseldorf; w Zagłębiu Ruhry transport rurociągowy (gł. naftociągi z Wilhelmshaven, Rotterdamu). Rozwinięta turystyka, zwłaszcza w zabytkowych miastach (Kolonia, Akwizgran, Bonn, Münster), w centrach handl., targowych i kongresowych (Kolonia, Düsseldorf); w górach części wschodniej i południowej ośr. wypoczynkowe i uzdrowiska ze źródłami miner., m.in. uzdrowisko Bad Godesberg (dzielnica Bonn).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia