Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MBP),

instytucja utworzona VII 1944 w Polsce gł. w celu obrony organów władzy państw. podległych PPR, pacyfikowania oporu społ. oraz ochrony porządku publicznego;

do 31 XII 1944 resort bezpieczeństwa publicznego PKWN; ściśle kontrolowane przez organy bezpieczeństwa państw. ZSRR (część kierownictwa ministerstwa i kadry dowódczej KBW stanowili oficerowie sowieccy lub obywatele pol. — niejawni współpracownicy NKWD); nadzorowane przez Biuro Polit. KC PPR, następnie PZPR (od 1949 przez Komisję Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczeństwa Publicznego); MBP podlegały wojew. i powiatowe urzędy bezpieczeństwa publicznego (WUBP, PUBP) oraz MO, Wojska Wewn. (od V 1945 Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego), więzienia i obozy pracy, WOP (od 1949); liczyło kilkadziesiąt tys. funkcjonariuszy (bez MO i KBW); min.: S. Radkiewicz; MBP prowadziło: wywiad, kontrwywiad, kontrolę wszystkich organizacji i instytucji: społ., polit., gosp., zwalczało opozycję polit. (PSL), podziemie niepodległościowe 1944–56, Kościół katol.; przygotowywało procesy polit. (pokazowe i tajne), w tym członków kolejnych ZG WiN, działaczy polit. stronnictw związanych w okresie II wojny światowej z władzami RP na uchodźstwie, dowódców AK i in. organizacji konspiracyjnych; stosowało przestępcze metody śledztwa (tortury fiz. i psychiczne); XII 1954 przekształcone w Minist. Spraw Wewn. i Kom. ds. Bezpieczeństwa Publicznego; 1956–57 kilku oficerów MBP zostało skazanych na kary więzienia, m.in. wicemin. R. Romkowski oraz dyr. departamentów: śledczego — J. Różański i dziesiątego (ochrony PZPR) — A. Fejgin.