Mickiewicz Adam, Dziady
 
Mickiewicz Adam, Dziady
Wielki fresk dramatyczny (1823–1832) Adama Mickiewicza, ukazujący dramat jednostki, narodu i człowieczeństwa, będący syntezą różnych wątków myśli, sprzeczności, pytań i poszukiwań filozoficznych. Składa się z kilku części dramatycznych, połączonych osobą bohatera: Części II i IV, nazywanej — od miejsca powstania utworu Dziadami kowieńsko-wileńskimi (1823), Części III, nazywanej Dziadami drezdeńskimi (1832) oraz nie ukończonej Części I. Widowisko, a także fragmentów poetyckich, ballady Upiór, poematu epickiego Dziadów części III ustęp, zakończonego wierszem dedykacyjnym Do przyjaciół Moskali. Część II nawiązuje do obrzędu ludowego dziadów, poświęconego duchom przodków. Podczas obrzędu powstaje wspólnota żywych i umarłych. Spotkania z duchami przywoływanymi przez Guślarza kończą się moralnymi naukami. Część IV przedstawia dzieje miłości i cierpienia Gustawa — widma. Gustaw pojawia się w domu swego dawnego nauczyciela-księdza, aby przekazać przestrogę przed zbyt intensywnym uczuciem. Przybysz dzieli się swymi przeżyciami i wspomnieniami przez trzy godziny, a każda z nich poświęcona jest innego rodzaju rozliczeniom: miłości, rozpaczy, przestrogi. Część III poświęcona młodzieży wileńskiej wskazuje na genealogię powstańców listopadowych. Konrad, w którego przemienia się Gustaw, poeta-buntownik, staje do walki o rząd dusz w zawody z Bogiem. Jego Wielka Improwizacja jest pokazem niebywałej uzurpacji, dążeń władczych, a zarazem nieznanej polskiej poezji ekspresji. Namiętna walka o przywództwo przeciwstawiona została pokorze księdza Piotra, który w swoim widzeniu przekazuje obraz Polski-Chrystusa narodów i niejasną wizję wyzwoliciela (a imię jego jest — czterdzieści i cztery). Równolegle do ziemskiej walki o rządy duchowe toczy się walka sił nadprzyrodzonych, odwiecznie antagonistycznych sił Dobra i Zła, a także wielki spór o wybór drogi wiodącej do wolności, nie tylko narodowej, ale także wolności jednostki i ludzkości. Dziady ukazują biografię polskiego romantyka. Jest w niej miejsce na nieszczęśliwą miłość, na poezję i na walkę o wolność jednostki, narodu i ludzkości. Na cierpienie i współodczuwanie z ludem — ważkim doświadczeniem bohatera jest jego udział w obrzędzie dziadów. Na głębokie poczucie własnej odrębności i samotności, ale i silnej więzi ze zbiorowością. Dziady były manifestem romantycznego światopoglądu. Rozwinięciem idei wyrażonych wcześniej w balladzie Romantyczność, w której Mickiewicz przeciwstawiał klasycyzmowi z jego racjonalnością i klarownością wypowiedzi — romantyczną uczuciowość, ludowość, tajemniczość, irracjonalizm. Dogłębna analiza ludzkiej egzystencji, skala poetycka, siła emocjonalna — wszystko to sprawiło, że przyrównywano dzieło Mickiewicza do Fausta Goethego.
Tomasz Miłkowski
zgłoś uwagę
Ilustracje
Teatr. E. Wierciński (Ksiądz Piotr) i J. Węgrzyn (Konrad) w Dziadach A. Mickiewicza, inscenizacja L. Schillera — Teatr Polski w Warszawie (1934) fot. Instytut Sztuki PAN
Schiller Leon, Dziady Adama Mickiewicza, scenografia Andrzej Pronaszko, Teatr Polski w Warszawie, 1934fot. Instytut Sztuki PAN
Mickiewicz Adam, Dziady — Teatr w Nowej Hucie (1962)fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Dejmek Kazimierz, Dziady A. Mickiewicza, inscenizacja w Teatrze Narodowym w Warszawie, 1967 fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Holoubek Gustaw, Dziady Mickiewicza, reż. Kazimierz Dejmek, Teatr Narodowy 1967.fot. Redakcja miesięcznika „Teatr”/Myszkowski F.
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia