Mendla prawa
 
Encyklopedia PWN
Mendla prawa,
genet. podstawowe reguły dotyczące przekazywania cech warunkowanych genetycznie podczas rozmnażania płciowego, sformułowane 1866 przez G.J. Mendla w wyniku wieloletnich badań nad dziedziczeniem u samopylnej rośliny — grochu siewnego;
stanowią podstawowe prawa genetyki. Mendel wybierał do krzyżowania linie czyste (linie, które przez wiele pokoleń dawały jednorodne potomstwo) o różnych zestawach ściśle zdefiniowanych cech (takich jak: barwa kwiatów i nasion, kształt nasion, wysokość roślin itp.); szczególnie cenną okazała się tzw. krzyżówka wsteczna, tj. krzyżowanie badanej grupy roślin z homozygotami recesywnymi, w wyniku której można poznać genotyp badanej grupy. Mendel doszedł do wniosku, że każda cecha jest warunkowana przez 2 czynniki dziedziczne, które mogą być identyczne lub mogą się różnić — później czynniki te nazwano allelami genów. I prawo Mendla, tzw. prawo czystości gamet lub rozszczepiania się cech głosi, że organizm potomny uzyskuje od każdego z rodziców po jednym czynniku dziedzicznym danej cechy (oznacza to, że każdy z pary alleli warunkujących daną cechę organizmu — w doświadczeniach Mendla, np. barwę kwiatów czerwoną lub białą — występuje w gametach pojedynczo), przy czym czynniki te wbrew poglądom panującym w czasach Mendla nie ulegają „zlaniu”, lecz zachowują pełną odrębność i są przekazywane następnemu pokoleniu na zasadzie wyłączności, tzn. że wnuk uzyskuje dany gen albo pochodzący od dziadka albo od babki; w wyniku połączenia się gamet przy zapłodnieniu organizmy potomne zawierają obydwa czynniki; ujawnienie się tylko jednego z nich — tu barwy czerwonej — Mendel nazywał dominowaniem, brak efektu drugiego czynnika recesywnością. II prawo Mendla, tzw. prawo niezależnej segregacji genów lub niezależnego dziedziczenia się cech mówi, że wybór (segregacja) jednego z 2 alleli danego genu jest niezależny od wyboru alleli innych par (tzn. przy krzyżowaniu 2 organizmów różniących się więcej niż jedną cechą — w doświadczeniach Mendla, np. kształtem nasion: gładkie i pomarszczone, oraz barwą nasion: zielone i żółte — każda z cech dziedziczy się niezależnie); w wyniku tego potomstwo może mieć dowolny układ cech pochodzących od rodziców. Obecnie są znane przypadki odstępstw od praw Mendla związane z takimi zjawiskami jak dziedziczenie pozachromosomowe.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Mendla prawo czystości gamet. P — pokolenie rodzicielskie, F1, F2, F3 — kolejne pokolenia potomnewyk. Studio BAMA/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Doświadczenie Mendla rys. R. Lisek/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia