Mendel Gregor Johann
 
Encyklopedia PWN
Mendel Gregor Johann Wymowa, ur. 22 VII 1822, Hynčice (niem. Heinzendorf), zm. 6 I 1884, Brno,
czeski przyrodnik, zakonnik; twórca teoretycznych podstaw współczesnej genetyki.
Kalendarium
Urodził się 22 VII 1822 w należących wówczas do Austrii Hynčicach (niemieckie Heinzendorf). Urodził się w niemieckojęzycznej rodzinie. Jego ojciec zajmował się rolnictwem i ogrodnictwen. W latach 1834–40 kształcił się w liceum w Opawie, a nastęnie w Instytucie Filozofii w Ołomuńcu. W 1843 wstąpił do zakonu augustianów w Brnie (od 1868 był tam opatem). Równocześnie studiował teologię w Brnie, (studia ukończył 1848). Jako zakonnik wykładał także rolnictwo, m.in. w Instytucie Technicznym w Brnie. W 1851 podjął kolejne studia — tym razem nauki przyrodnicze w Wiedniu, które ukończył 1853.
Początki genetyki
W 1853 powrócił do Brna, gdzie m.in. nauczał fizyki i biologii w gimnazjum. W 1854 założył w ogrodzie przyklasztornym obserwatorium meteorologiczne. Zajmował się też hodowlą roślin, hydrogeologią oraz hodowlą pszczół. Od 1857 przez wiele lat prowadził doświadczenia nad mieszańcami roślin. Badał m.in. odmiany grochu siewnego. W swoich badaniach zastosował metodę polegającej na użyciu do doświadczeń wyselekcjonowanych czystych linii, ograniczeniu obserwacji do nielicznych i wyraźnych cech, ustalaniu liczebności każdego fenotypu w kolejnych pokoleniach mieszańców oraz w potomstwie każdej rośliny. Badania te pozwoliły na odkrycie w zjawiskach dziedziczenia prawidłowości, które wyjaśnił wieloma hipotezami. Wyniki tych doświadczeń opublikował w zaledwie 45-stronicowej pracy Badania nad mieszańcami roślin... (1866, wydanie polskie 1915), która ukazała się w „Verhandlungen des Naturforschenden Vereins in Brunn” („Rozprawy Towarzystwa Przyrodniczego w Brnie”).
Niedoceniony za życia
Podstawowe znaczenie doświadczeń Mendla ze sztucznym zapłodnieniem roślin polegało na ustaleniu cząstkowej natury czynników dziedziczności i prawa ich przekazywania (Mendla prawa). Odbitki swojej pracy Mendel przesłał do zławnych wówczas botaników, m.in. do C.W. Nägely’ego i A. Kernera, jednak jego praca nie wzbudziła ich zainteresowania. Jedynie W.O. Focke zacytował Mendla w dziele Pflanzenmischlinge (1868). Tym samym odkrywcza praca Mendla nie została doceniona przez ówczesny świat nauki i poszła w zapomnienie.
Natomiast dużo większe uznanie zyskały , wielokrotnie drukowane prace z meteorologii, które z biegiem czasu straciły jednak na znaczeniu.
Mendel zmarł 6 I 1884 w Brnie, nie zdając sobie sprawy, jak wielkie znaczenie dla nauki miały jego odkrycia dotyczące dziedziczenia cech.
Dopiero 1900 C. Correns, E. Tschermak i H. de Vries powtórnie odkryli, niezależnie od siebie, opisane przez Mendla prawidłowości, które od tego czasu są znane jako prawa Mendla.
Znaczenie odkryć
Przed Mendlem wielu przyrodników opisywało różne krzyżówki roślin i zwierząt. Ich opisy nie miały jedolitych podstaw metodologicznych i nie były właściwie interpretowane. Dopiero doświadczenia Mendla spełniały te kryteria. Jego wyniki badań, potwierdzone i rozwinięte przez innych naukowców, pozwoliły wykazać powszechność zjawisk opisywanych przez Mendla. Doprowadziło to do powstania kierunku genetyki zwanego genetyką klasyczną bądź mendlowską (mendelizmem). Prawa Mendla, tam gdzie są w pełni obowiązujące, stosują się nie tylko do roślin, ale też do zwierząt i człowieka. Ich uniwersalność wynika z tej samej natury genów w całym świecie ożywionym.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Doświadczenie Mendla rys. R. Lisek/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mendla prawo czystości gamet. P — pokolenie rodzicielskie, F1, F2, F3 — kolejne pokolenia potomnewyk. Studio BAMA/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia