Malawi. Historia

Malawi. Historia.

Pierwszymi mieszkańcami terenów obecnego Malawi byli Buszmeni, którzy przybyli tu prawdopodobnie w I tysiącleciu p.n.e. Buszmenów zepchnęły na południe, napływające od VII w. n.e., ludy Bantu (na obszarze Malawi osiedliły się rolnicze ludy Malawi: Niandża, Czewa). W końcu XV w. powstała pod wodzą Karongi konfederacja plemion Malawi Marawi, która rozpadła się na początku XVIII w.; w XVIII i XIX w. istniały tu tylko luźne związki plemienne. Od XVII w. zaczęły się kontakty z arabskimi sułtanatami wybrzeża Afryki Wschodniej. W 1. połowie XIX w. przybyli na tereny Malawi: z południa hodowcy bydła — Ngoni, a z południa wschodu rolnicy — Yao. W XVIII–XIX w. rozwijał się handel niewolnikami.

Pierwszym Europejczykiem na obszarze obecnego Malawi był szkocki podróżnik i misjonarz D. Livingstone, który 1859–63 badał te ziemie; 1876 misjonarze szkoccy założyli osadę p.n. Blantyre. Pod koniec XIX w. swoje misje założyli też Holenderski Kościół Reformowany (z RPA) i Kościół katolicki. Terenami wokół jeziorem Niasa interesowali się Brytyjczycy, którzy 1891 utworzyli na obszarze obecnego Malawi protektorat Niasa (od 1907 kolonia). Brytyjczycy rozwinęli uprawę zbóż pod nadzorem Europejczyków, ale wśród ludności afrykańskiej panował głód ziemi, a Niasa stała się źródłem taniej siły roboczej dla sąsiednich krajów. W trakcie kolonizacji toczyły się walki z tubylcami, wywłaszczanymi z ziemi na rzecz brytyjskich osadników. W 1915 wybuchło powstanie antybrytyjskie, zdławione przez metropolię. W 1944 powstała pierwsza organizacja polityczna w Niasie — Afrykański Narodowy Kongres Niasy (NANC); 1953–63 Niasa znajdowała się w składzie Federacji Afryki Centralnej (Federacja Rodezji i Niasy), będąc źródłem taniej siły roboczej dla Rodezji Południowej. W 1959 niepokoje wewnętrzne stały się przyczyną represji władz i delegalizacji NANC, którego kontynuatorką stała się Partia Kongresu Malawi (MCP) z H.K. Bandą na czele. W 1963, na żądanie MCP, Niasa uzyskała autonomię wewnętrzną (odtąd obowiązuje nazwa „Malawi”, nawiązująca do tradycji historyczną) i prawo do secesji z Federacji Rodezji i Niasy.

Po rozwiązaniu Federacji, od 1964 Malawi stało się niepodległym państwem brytyjskim Wspólnoty Narodów i członkiem ONZ, a od 1966 republiką. Prezydentem i szefem rządu został przywódca MCP — Banda (faktycznie były to rządy dyktatorskie Bandy, który 1971 ogłosił się dożywotnim prezydentem, a także przywódcą jedynej legalnej partii — MCP, był również szefem rządu i kilku ministerstw). Malawi pod rządami Bandy nawiązało współpracę polityczną i gospodarczą z RPA (1967 jako pierwsze państwo afrykańskie nawiązało z RPA stosunki dyplomatyczne), Rodezją (ob. Zimbabwe) i Portugalią. Represje wobec opozycji zmusiły przeciwników Bandy do opuszczenia kraju; na emigracji powstały 4 ugrupowania opozycyjne, z których najważniejsza była lewicowa Liga Socjalistycznego Malawi (LESOMA). Banda zapewnił Malawi stabilizację polityczną i względnie korzystne warunki rozwoju gospodarcze (Malawi stało się drugim, po RPA, eksporterem żywności w Afryce, chociaż nadal było zaliczane do grupy najuboższych państw afrykańskich). Od 1989 Malawi zostało dotknięte skutkami wojny domowej w sąsiednim Mozambiku (ataki opozycyjnego RENAMO na szlaki transportowe i emigracja z Mozambiku — ok. 1 mln uchodźców).

Pod naciskiem opinii światowej oraz wewnętrznej opozycji i groźby wstrzymania kredytów zachodnich Banda zgodził się na przeprowadzenie 1993 referendum — w jego wyniku przyjęto poprawkę do konstytucji wprowadzającą system wielopartyjny. W wyborach parlamentarnych 1994 zwyciężył Zjednoczony Front Demokratyczny (UDF), cieszący się poparciem głównie na południu kraju, a jego przewodniczący — B. Muluzi — został prezydentem. Muluzi przyjął do UDF wielu polityków MCP, pozyskując w ten sposób poparcie dla swojej partii w centralnych rejonach kraju, stanowiących tradycyjnie bazę MCP. W wyborach parlamentarnych 1999 ponownie zwyciężył UDF, a w prezydenckich — Muluzi; chociaż partie opozycyjne zakwestionowały ich wyniki, obserwatorzy międzynarodowi uznali wybory za wolne i uczciwe. Po wyborach prezydenckich 2004 dotychczasowego prez. B. Muluzi zastąpił Bingu wa Mutharika (UDF). Uczciwość tych wyborów była podważana zarówno przez opozycję, jak i obserwatorów; w jednocześnie przeprowadzonych wyborach parlamentarnych UDF nie uzyskała większości i została zmuszona do powołania wspólnie z partiami opozycyjnymi rządu jedności. W II 2005 prez. Mutharika zrezygnował z członkostwa w UDF z powodu nieudzielenia mu poparcia w jego polityce antykorupcyjnej i utworzywszy wraz z grupą byłych członków tejże partii Postępową Partię Demokratyczną (DPP) stanął na jej czele.