Magellan Ferdynand
 
Encyklopedia PWN
Magellan Ferdynand, portug. Fernão de Magalhães, hiszp. Fernando Magallanes, ur. 1480, Sabrosa (dystrykt Vila Real), zm. 27 IV 1521, wyspa Mactan (Filipiny),
żeglarz portugalski w służbie hiszpańskiej.
Kalendarium
Urodził się w 1480 na farmie Sabrosa (dystrykt Vila Real w prowincji Trás-dos-Montes). Jedna z najwybitniejszych postaci w dziejach żeglugi i odkryć geograficznych. Był organizatorem i dowódcą pierwszej wyprawy, która opłynęła Ziemię. W wieku 12 lat został paziem króla Jana II i królowej Eleonory na dworze królewskim w Lizbonie, a 1496 — giermkiem. Po raz pierwszy wypłynął w morze mając 20 lat. Początkowo uczestniczył w portugalskich wyprawach do południowej Azji: 1505–07 do Indii, 1509 do Malakki (miasta na Półwyspie Malajskim). W 1511 brał udział w zdobyciu Malakki. Po nieporozumieniach z gubernatorem Indii Portugalskich A. de Albuquerquem, a potem z dworem portugalskim, przeniósł się 1517 do Hiszpanii. W październiku tego roku dotarł do Sewilli, ówczesnej stolicy Hiszpanii, naturalizował się jako Hiszpan. Przedstawił królowi Karolowi I projekt zorganizowania wyprawy na Wyspy Korzenne (Moluki) drogą w kierunku zachodnim, która wydawała się możliwa po odkryciu 1513 przez Vasco de Balboę wielkiego morza (Oceanu Spokojnego), leżącego na zachód od Ameryki, oraz uzyskaniu wiadomości o cieśninie łączącej Ocean Atlantycki z odkrytym oceanem.
Wyprawa dookoła Ziemi
Król Karol I zaakceptował plan wyprawy i przyznał na nią duże fundusze. Magellan, dowodząc flotyllą złożoną z 5 statków (karaki — duże żaglowce: flagowa Trinidad, San Antonio, Victoria, Concepción i Santiago), 20 IX 1519 opuścił port San Lúcar. Statki dotarły 10 I 1520 do La Platy, którą wcześniej Juan de Solis uznał za cieśninę prowadzącą na Ocean Spokojny. Kilkutygodniowe poszukiwania wykazały jednak, iż jest to tylko ogromne ujście rzeczne. Magellan pożeglował dalej na południe i zimował w zatoce San Julián u brzegów Patagonii, gdzie musiał stłumić bunt załogi posądzającej go o to, że jako Portugalczyk celowo wywiódł Hiszpanów na zagładę. Żeglując wzdłuż wybrzeży Ameryki Południowej 21 X 1520 odkrył na południe od Patagonii cieśninę, nazwaną początkowo Cieśniną Patagońską, a po śmierci odkrywcy — Cieśniną Magellana. Ląd na południe od cieśniny Magellan nazwał Tierra del Fuego (Ziemia Ognista — marynarze widzieli płonące na lądzie ogniska). Po 5 tygodniach żeglugi tą niebezpieczną, krętą i usianą podwodnymi skałami drogą wodną 3 statki (Santiago rozbił się wcześniej o skały, a San Antonio potajemnie wrócił do Hiszpanii) wypłynęły 28 XI 1520 na ocean, który ze względu na sprzyjającą podczas żeglugi pogodę Magellan nazwał Mar Pacífico (Ocean Spokojny). Po ponad 3 miesiącach, gdy na niekończących się bezmiarach wód natrafiono tylko na niewielki atol Pukapuka w Tuamotu, wyprawa dotarła 6 III 1521 do archipelagu Marianów w Mikronezji. Magellan nazwał je Islas de los Ladrones (Wyspy Złodziejskie — krajowcy ukradli ze statków wiele przedmiotów). Niedługo potem, 17 III 1521 osiągnął nie znany dotąd Europejczykom archipelag Filipin.
Magellan poległ 26 IV 1521 na wyspie Mactan w potyczce z jej królem, interweniując w sporze między krajowcami. Po śmierci Magellana wyprawa, pod dowództwem Juana Sebastiána Elcaña, dotarła 8 XI 1521 do Moluków, gdzie mimo obecności Portugalczyków udało się zebrać duży ładunek korzeni. Stąd 18 XII 1521 wyruszył już tylko jeden zdolny do dalszej żeglugi statek, Victoria, który płynąc przez południową część Oceanu Indyjskiego z dala od szlaków uczęszczanych przez statki portugalskie, wokół południowej Afryki i przez Wyspy Zielonego Przylądka, wrócił 6 IX 1522 do San Lúcar. Spośród 237 osób załogi powróciło zaledwie 18, ale pomimo strat w statkach i ludziach zyski z przywiezionych korzeni (26 ton goździków i cynamonu) przekroczyły z nadmiarem poniesione na wyprawę koszty.
Znaczenie wyprawy
Wyprawa należała do najważniejszych wydarzeń w dziejach ludzkości i w historii odkryć geograficznych. Opłynięto po raz pierwszy Ziemię dookoła, dzięki czemu praktycznie i ostatecznie dowiedziono jej kulistego kształtu. Uzyskano właściwe wyobrażenie o jej rozmiarach oraz o rozległości Oceanu Spokojnego, a zarazem w końcu potwierdzono, że Krzysztof Kolumb odkrył nową, odrębną część świata. Podróż Magellana należy też do największych wyczynów w dziejach żeglugi. Wiedzą i umiejętnościami żeglarskimi przewyższał on pod wieloma względami Kolumba i Vasco da Gamę. Magellan samodzielnie opracował plan wyprawy, nie mając żadnych poprzedników pod względem tak śmiałego projektu, a w jej trakcie okazał się wytrawnym żeglarzem i energicznym dowódcą, realizującym z żelazną wytrwałością swój zamiar, mimo trudności ze strony uczestników wyprawy, jak i samej przyrody. Odkrytą przez siebie cieśninę (Cieśninę Magellana) pokonał w czasie 5 tygodni, a późniejsi żeglarze płynęli przez nią po kilka miesięcy. W okresie od XVI do XX w. imieniem Magellana nazwano wiele obiektów, zwłaszcza geograficznych i astronomicznych. Zachował się opis wyprawy dokonany przez jej uczestnika, Włocha Antonia Pigafetty (bogatego turysty, który zapłacił za możność uczestnictwa w wyprawie Magellana), wydany 1800 w Mediolanie Primo viaggio intorno al globo terraqueo... i 1992 w Polsce Relacja z wyprawy Magellana dookoła świata.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Magellan Ferdynand, Statki Magellana przepływające cieśninę na południe od Patagonii, obraz namalowany przez J. van der Straeta fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Wyprawy Magellana rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Cebu, krzyż wystawiony przez Magellana (później obudowany), Filipiny fot. M. Witkowska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Ziemia Ognista, formacja lasotundry — tzw. las Magellana (Chile)fot. E. Komarzyńska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia