Macedonia Północna. Sztuka
 
Encyklopedia PWN
Macedonia Północna. Sztuka.
Dzięki położeniu Macedonii w samym centrum Płw. Bałkańskiego jej sztuka od zarania stanowiła integralną część kultury wschodniośródziemnomorskiej. Od końca VI w. p.n.e. coraz liczniejsze były wpływy greckie. Od II w. p.n.e. jest widoczna romanizacja sztuki a wraz z nią urbanizacja całego terytorium. W okresie wczesnochrześc. (V–VI w.) powstało wiele budowli z dekoracją mozaikową w już istniejących ośr. (Stobi, Bitola). Okres ten zamknęła inwazja Słowian VI–VII w. Wraz z przyjęciem chrześcijaństwa przez Słowian w 2. poł. IX w. i działalnością św.św. Klemensa i Nauma w okolicach jez. Ochrydzkiego i Prespy, powstał najstarszy na Bałkanach ośr. kultury Słowian; znalazł się on pod bezpośrednim wpływem sztuki bizant.; nowe tendencje w malarstwie wiązały się z oddziaływaniem tzw. renesansu Paleologów. Po włączeniu Macedonii w skład państwa serb. na pocz. XIV w. sztuka pozostała pod dominującym wpływem Bizancjum; z tego okresu jest znana pierwsza pracownia mal. z Mihailem i Eutihijem na czele, działająca na obszarze od Ochrydy do Studenicy w Serbii. Po upadku niepodległości nurt sztuki cerkiewnej był kontynuowany w klasztorach, pozostając pod wpływem sztuki pobizant.; następnie dotarły również wpływy eur., gł. baroku (od końca XVII w.). Z okresu panowania tur. pozostało wiele cennych zabytków budownictwa sakralnego i świeckiego, pochodzących z XV–XVIII w., m.in.: meczety w Skopiu, Tetovie, akwedukty, hamamy (łaźnie). W XVII i XVIII w., wskutek mniej rygorystycznego stosunku władz tur. do wznoszenia okazałych cerkwi, zaczęły powstawać świątynie o dużych rozmiarach. Na przeł. XVIII i XIX w., jednocześnie z powstaniem warstwy mieszczańskiej, ożywiła się działalność budowlana i rzeźbiarska; zaczęto odstępować od tradycji bizantyńskich. Przez cały XIX w. istniało kilka gł. ośr. rzeźbiarski i mal., w których działały rodzinne warsztaty artystystyczne. Najwybitniejszymi rzeźbiarzami byli: P. Gargata, M. Filipović, N. Blažev i M.N. Frčkovski; wśród malarzy: D. Krstevič, D.J. Zografski i D.A. Papradiški. Sztuka nowocz. w pełni rozwinęła się dopiero w 20-leciu międzywojennym; malarstwo uprawiali: D.P. Avramovski, L. Belogaski, L. Ličenoski, N. Martinoski, T. Vladimirski; rzeźbę — D. Todorovski i D. Koco. Nowe pokolenie artystów działających w połowie lat 50. XX w. reprezentowało rozmaite nurty obecne we współcz. sztuce eur.: malarstwo ekspresyjno-kubistyczne (B. Lazeski i R. Lozanoski), koloryzm (M. Korubin, B. Trajkovski), abstrakcję (R. Kalčevski, I. Velkov), malarstwo figuratywne (D. Kondovski); do surrealizmu nawiązywali S. Kunoski, T. Šijakovic. Twórcą współcz. rzeźby maced. jest D. Todorowski; do powojennego pokolenia należą J. Grabulovski, P. Hadži-Boškov, B. Avramova i B. Mitričevski. Architektura po II wojnie świat. rozwijała się pod wpływem współcz. tendencji eur., czego przykładem jest odbud. po trzęsieniu ziemi Skopje (udział pol. architektów).
Olivera Kosorić
Bibliografia
W. Mole Sztuka Słowian Południowych, Wrocław 1962.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Nerezi, cerkiew Św. Pantelejmona, 1164 (Macedonia) fot. O. Puchalski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tetovo, Pstry Meczet, 1496 (Macedonia) fot. O. Puchalski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia