Lotaryngia, fr. Lorraine 
, niem. Lothringen,
dawny region administracyjny i kraina historyczna w północno-wschodniej Francji, przy granicy z Belgią, Luksemburgiem i Niemcami;
, niem. Lothringen,
Lotaryngia
Encyklopedia PWN
złożony z dep.: Meurthe-et-Moselle, Meuse, Moselle i Vosges; powierzchnia 23,5 tys. km2; 2,4 mln mieszk. (2011); ośrodek administracyjny Metz. Większość powierzchni zajmuje Wyż. Lotaryńska (wys. 270–300 m), otoczona od zachodu Argonnami, od południowego wschodu Wogezami; klimat umiarkowany ciepły z zaznaczającym się wpływem kontynentalnego; średnia temp. w styczniu ok. –1°C, w lipcu 17–18°C; średnia roczna suma opadów 750–800 mm; szerokie doliny Mozeli, Mozy, Saony; w południowej części lasy sosnowo-dębowe. Jeden z najważniejszych regionów przem. Francji; od poł. XIX w. wydobycie węgla kam. w Zagłębiu Lotaryńskim (przedłużenie niem. Zagłębia Saary) oraz rud żelaza, gł. w rejonie Longwy–Briey–Thionville; do lat 70. L. dostarczała ok. 80% krajowej produkcji surówki żelaza i ok. 60% stali; zamykanie nierentownych zakładów przem. 1977–90 spowodowało spadek produkcji i zatrudnienia o ok. 75%; z licznych hut, dostarczających ponad połowę fr. produkcji stali i surówki żelaza (odpowiednio 14 i 13,2 mln t — 1974) w 2000 pozostały 2 piece w Hayange; nastąpił również upadek silnie rozwiniętego przemysłu tekstylnego; utrzymuje się przemysł szklarski (znane wyroby z kryształowego szkła produkowane od 1764 w Baccarat) i ceramiczny, drzewny i papierniczy, gumowy, materiałów plast. (w Sarreguemines, Toul), spoż. (piwo Kronenbourg, wyrób serów); rozwój nowych gałęzi, gł. przemysłu samochodowego, elektrotechnicznego oraz usług — ok. 70% ludności zaw. czynnej; w południowej, roln. części regionu uprawa zbóż i hodowla bydła; migracja ludności do Nancy i Metz — gł. ośr. usługowych i przem. L.; gęsta sieć linii kol. i drogowych, łączących L. z innymi regionami Francji oraz z Niemcami, Belgią i Luksemburgiem.
Historia. Pierwotnie zamieszkana przez celtyckie3 plemiona Leuków i Mediomatryków; od I w. p.n.e. w rzym. prow. Belgica; ok. 460 opanowana przez Franków; w VI–VII w. ośr. polit. Austrazji; stąd pochodziła dyn. Karolingów; 855 królestwo pod władzą Lotara II (stąd nazwa Lotaryngia); od 869 przedmiot sporów między Francją a Niemcami; 925 wcielona do Niemiec przez Henryka I; 959 podział na 2 księstwa: Dolną Lotaryngię (księstwo Brabancji, ob. Holandia, wschodnia Belgia i Luksemburg) oraz Górną Lotaryngię, właściwą, która zachowała swą nazwę (ob. okręg Metzu i Nancy); 1048 Górna Lotaryngia nadana Gerardowi Alzackiemu, założycielowi dyn. lotaryńskiej; w XIII w. gł. miasta Lotaryngii (Metz, Toul, Verdun) stały się wolnymi miastami Rzeszy; 1477 nieudana próba przejęcia Lotaryngii przez książąt burgundzkich; od XV w. pod silnymi wpływami fr.; 1633 w czasie wojny trzydziestoletniej okupowana przez Francję; w 2. poł. XVII w. walki fr.-lotaryńskie zakończone przyznaniem Lotaryngii 1697 ks. Leopoldowi; 1735 Franciszek III książę Lotaryngii (mąż Marii Teresy), odstąpił swe prawa królowi pol. Stanisławowi Leszczyńskiemu; 1766 włączona do Francji; od 1848 szybki rozwój górnictwa i metalurgii; w wyniku wojny fr.-pruskiej 1871 północna część Lotaryngii włączona do Niemiec; podczas I wojny świat. teren krwawych walk; 1918 cała Lotaryngia wróciła do Francji; w czasie II wojny światowej w Rzeszy, a po wyzwoleniu — we Francji.
