Liban. Historia
 
Encyklopedia PWN
Liban. Historia.
Od III tysiąclecia p.n.e. większa część współczesnego Libanu należała do Fenicji. Fenicjanie nie utworzyli nigdy jednolitego państwa; od 538 p.n.e. tzw. Wielka Syria (obejmująca obecną Syrię, Liban, Palestynę i Jordanię) znalazła się pod panowaniem Achemenidów, natomiast od 332 p.n.e. kolejno: Aleksandra III Wielkiego, Ptolemeuszy i Seleucydów. Od 64 r. n.e. w rzymskiej prowincji Syria; od 395 pod władzą Bizancjum. W VI–VII w. obszar wojen persko-bizant., które osłabiły oba państwa i ułatwiły podboje arabskie (633–640); w XI w. opanowane przez tur. Seldżuków, 1098–1289 zajęte przez krzyżowców, których wyparli Mamelucy z Egiptu. Na terenach Libanu chrześcijaństwo rozwijało się od początku swego powstania, dzieląc się stopniowo na wiele tzw. Kościołów wschodnich. W VI w. Liban stał się ośrodkiem maronitów uciekających z Syrii przed Persami. Podbój Libanu przez Arabów umożliwił osiedlenie się tu plemion arabskich wyznających islam, w XI w. część z nich przyjęła doktrynę druzyjską. Na początku XIV w. Mamelucy pozostawili druzom autonomię w górach Libanu. Odtąd emirowie druzyjscy rządzili w zasadzie samodzielnie, mimo formalnego włączenia (1516) Libanu do Turcji. 1831–40 Liban został opanowany przez wojska Muhammada Alego, paszy Egiptu, stając się następnie terenem walki Francji i Wielkiej Brytanii o wpływy (Francja od XVI w. „opiekowała się” maronitami, Wielka Brytania związała się z druzami), co spowodowało wzrost antagonizmu między tymi grupami. W 1841 rząd sułtański ustanowił nowy podział administracyjny gór Libanu: ustalono 2 obszary zarządzane przez osobnych namiestników (kajmakamów) — chrześcijanina (część północna) i druza (część południowa). W 1860 lokalny bunt druzów przerodził się w masakrę chrześcijan. Wojskowa interwencja Francji zakończyła się 1861 utworzeniem autonomicznego sandżaku Libanu pod zarządem chrześcijanina (nie-Libańczyka), wyznaczonego przez sułtana. Nastąpił wówczas okres rozwoju gospodarczego, ekonomicznego i kulturalnego Libanu, arabskiego odrodzenia umysłowego (nahda).
Po I wojnie światowej Liban i Syria zostały terytoriami mandatowymi Francji. Francuzi oddzielili terytorium Libanu od Syrii, tworząc tzw. Wielki Liban. Od 1926 Liban był republiką pod francuskim protektoratem. Po wybuchu II wojny światowej Wysoki Komisarz Francji zawiesił konstytucję i rozwiązał parlament. a 1941 po wkroczeniu wojsk brytyjskich i Wolnej Francji — przyznanie Libanowi formalnej, a 1943 faktycznej niepodległości. Niepisany Pakt Narodowy określił klucz wyznaniowy przy obsadzaniu miejsc w parlamencie i urzędów (wg spisu ludności z 1932 — 55% chrześcijan i 45% muzułmanów). W 1945 Liban wypowiedział wojnę Niemcom i Japonii. Członek-założyciel ONZ. Liban wziął udział w I wojnie arabsko-izraelskiej (1949 podpisał rozejm z Izraelem). Po wojnie szybki wzrost dochodu narodowego Libanu (zw. bankierem Bliskiego Wschodu). Od 1956 narastały konflikty polityczne między muzułmanami (gł. sunnitami) a chrześcijanami (gł. maronitami). Zmiany demograficzne na korzyść ludności muzułmańskiej spowodowały coraz silniejsze domaganie się rewizji Paktu Narodowego i systemu klucza wyznaniowego.
Nasilająca się działalność terrorystyczna OWP przeciwko Izraelowi (z terytorium Libanu) wciągnęła Liban w konflikt arabsko-izraelski, zaostrzając spory wewnętrzne. W 1975 wybuch walk między chrześcijańską Falanga Libańską a Palestyńczykami, których poparły lewicujące partie muzułmańskie (także druzowie). Na apel Falangi Syria podjęła wojskową interwencję w obronie chrześcijan. W 1982 w wyniku Izrael zajął południe i centrum Libanu (z Bejrutem). W 1983, po bratobójczych walkach, oddziały OWP podległe J. Arafatowi opuściły Liban, a 1985 wycofała się większość armii izraelskiej (do tzw. strefy bezpieczeństwa przy granicy na południu Libanu — do 2000). Przedłużająca się wojna domowa zniszczyła kraj, zmieniła rozmieszczenie przestrzenne i liczebność poszczególnych grup wyznaniowych. Dopiero 1989 parlament libański zebrał się w At-Taif (Arabia Saudyjska) i przyjął poprawki konstytucyjne. Przekazanie Syrii nadzoru nad realizacją porozumienia dało jej faktyczną władzę w Libanie. Przeciwko syryjskiej obecności zbrojnie wystąpił gen. M. Aun, który 1988 samowolnie ogłosił się prezydentem (1990 pokonany przez wojska syryjskie). W 1992 rozbrojono prawie wszystkie organizacje paramilitarne i odbyły się pierwsze od 1972 wybory do parlamentu, zbojkotowane przez większość partii chrześcijańskich. W Libanie nastąpiło stopniowe ograniczanie demokracji. W 2000 odbyły się wybory parlamentarne wg nowej ordynacji wyborczej, w ich wyniku premierem został sunnicki polityk R. al-Hariri (do 2003, poprzednio 1992–98). Prezydentem Libanu 1998–2007 był maronita gen. E. Lahoud. Wycofanie wojsk syryjskich nastąpiło dopiero 2005 pod presją międzynarodowych i po wielkich protestach społecznych wywołanych zabójstwem b. premiera al-Haririego (tzw. cedrowa rewolucja). Zabicie trzech izraelskich żołnierzy oraz porwanie dwóch kolejnych 12 VII 2006 przez bojówki Hezbollahu stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny między Libanem a Izraelem (zakończona 14 VIII). W wyniku działań zbrojnych zginęło ok. 1200 libańskich cywili a infrastruktura kraju została niemal doszczętnie zniszczona. Proirański Hezbollah zachował wpływy w Libanie; od 2011 konflikty religijne (gł. sunnicko-szyickie).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia