Laozi
 
Encyklopedia PWN
Laozi
[chiń., ‘Stary Mistrz’, ‘Stary Mędrzec’],
Lao-cy, żył w VI(?) w. p.n.e.,
półlegendarny myśliciel i filozof chiński.
Żył w VI(?) w. p.n.e. Jest domniemanym autorem jednego z najważniejszych chińskich tekstów filozoficznych, taoistycznego traktatu Daode jing [‘księga drogi i cnoty’] i twórcą taoizmu jako kierunku filozoficznego (daojia) oraz jako religii (daojiao).
Między biografią a legendą
Według legendy, matka miała go począć przyglądając się spadającej gwieździe. Ciąża miała trwać aż 60 lat. Laozi miał przyjść na świat już siwy i umiejący czytać. Przez historyków identyfikowany z Lao Danem, żyjącym w VI w. p.n.e. archiwistą na dworze dynastii Zhou, który miał spotkać się z Konfucjuszem i udzielać mu pouczeń na temat rytuału; zarzucił mu ponoć próżność i uleganie własnym pragnieniom; na skutek intryg musiał opuścić dwór; widząc, że dynastia chyli się ku upadkowi, zniechęcony nieustannymi sporami oraz przemocą i uciskiem, na czarnym wole udał się na Zachód; po drodze przekazał swoje nauki Yin Xinowi strażnikowi przełęczy Xiangu, będącej kresem imperium chińskiego; Laozi, będąc z reguły przeciwny zapisywaniu swych nauk, tym razem, wiedząc, że nieodwracalnie opuszcza Chiny, przedstawił je na piśmie, dzięki czemu powstał Daode jing. Nazwisko rodowe Laozi miało brzmieć Li, a jego imię prywatne Er. Często jednak był traktowany, w szczególności przez konfucjanistów, jako postać legendarna.
Daode jing
Pierwsze i najważniejsze dzieło taoizmu, przypisywane mędrcowi chińskiemu Laozi; najprawdopodobniej powstało dopiero w IV lub III w. p.n.e.; jest to traktat będący zbiorem sentencji filozoficznych napisanych w stylu poetyckim, którego treścią są ezoteryczne rozważania nad głównymi pojęciami filozofii taoistycznej, zawartymi w tytule dzieła (dao ‘droga’ i de ‘cnota’, ‘moc’); pierwsza część utworu jest poświęcona koncepcji dao, rozumianej jako wszechogarniająca zasada przejawiająca się w niezmienny sposób w naturze i kosmosie, natomiast w drugiej wskazuje się na drogi, jakimi musi podążać wyznawca taoizmu, by osiągnąć swój cel, którym jest jedność z dao; pojęcia dao i de były następnie rozwijane i opracowywane przez różne szkoły filozofii chińskiej. Traktat Daode jing zapoczątkował taoizm, jeden z najistotniejszych w historii kultury chińskiej i żywy do dzisiaj prąd duchowy i intelektualny. Przybrał on na początku postać kierunku filozoficznego (taoizm filozoficzny, daojia), a później religii (taoizm religijny, daojiao)
Nauki Laozi
W ujęciu Laozi dao jest niemożliwe do nazwania i opisania, stanowi jedność, leżącą u podstaw wszystkich rzeczy, jest naturalne, wieczne, niezmienne i spontaniczne; jest równoznaczne z wu — pierwotnym nie-bytem, a raczej bytem ostatecznym, niepodlegającym jakimkolwiek ograniczeniom; jest xu [‘puste’], a przez to niewyczerpane i nieskończone. Zasadą działania dao jest fan — powrót: każda rzecz dochodzi do swego punktu szczytowego i od tego momentu nieunikniony staje się jej regres. Laozi propagował zasadę wuwei — niedziałania, tzn. nieinterweniowania w naturalny bieg rzeczy.
Laozi w tradycji kultury chińskiej
W tekstach z epoki Walczących Królestw Laozi był przedstawiany jako wielki mędrzec, ale człowiek śmiertelny, w czasach dynastii Han zaczął się proces jego deifikacji. Na jej najwcześniejszym etapie Laozi z wielkiego mędrca zmienił się w nieśmiertelnego (xian), który dzięki odpowiednim ćwiczeniom i zdolnościom osiągnął nadludzkie moce; stał się także obiektem kultu cesarskiego i elit politycznych, czczono go jako personifikację dao i stwórcę świata. W taoizmie religijnym jest nazywany Laojun [‘pan Lao’]. Począwszy od II w. n.e. przedstawiano go jako władcę nadchodzącej ery Wielkiego Pokoju (Taiping), otaczającego opieką swoich wiernych, obdarzającego ich objawieniami i mocami, ale także karzącego występek. We wczesnych hagiografiach pojawiła się koncepcja huahu [‘nawrócenie barbarzyńców’], wg której Laozi udał się na Zachód razem że strażnikiem Yin Xinem i tam, znany jako Budda lub nauczyciel Buddy, nawrócił „barbarzyńców” na buddyzm. W późniejszych wersjach Laojun jest przedstawiany jako władca i stwórca kosmosu, który pojawia się na ziemi pod różnymi postaciami, m.in. Buddy i Lao Dana. Kult Laojuna, rozwijający się także pod wpływami buddyzmu, obejmował m.in. różne techniki medytacyjne i wizualizacyjne. Wraz z organizacją taoizmu religijnego w VI w. n.e. zaczęły powstawać rozbudowane, złożone hagiografie i Laojun stał się centralnym i najpopularniejszym bóstwem najwyższej trójcy taoistycznego panteonu. Cesarze dynastii Tang (618–906), których rodowe nazwisko brzmiało Li, uważali go za protoplastę swego rodu i pod ich panowaniem Laojun został uznany za boskiego opiekuna państwa i dynastii. Za dynastii Song (960–1280) Laojun, choć nadal otrzymywał cesarskie ofiary, został zastąpiony w roli opiekuna państwa przez Xuanwu. Za Yuanów (1280–1368) nastąpiło zmniejszenie politycznego i religijnego znaczenia Laojuna, ale za dynastii Ming (1368–1644) i Qing pozostał on centralnym bóstwem najważniejszych sekt taoistycznych.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Laozi przedstawiony jako bóg długowieczności, chińska figurka, przełom XVIII i XIX w. – Muzeum Narodowe, Warszawafot. T. Żółtowska-Huszcza/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia