Korea Południowa. Historia
 
Encyklopedia PWN
Korea Południowa. Historia.
Przodkowie Koreańczyków pochodzą z obszaru między Uralem a Ałtajem. ok. V tysiąclecia p.n.e. plemiona Han, Puy, Kogurjo i później Chin osiedliły się na Półwyspie Koreańskim i w Mandżurii. Pierwszym mitycznym władcą Koreańczyków był Tangun, który miał panować w 2. połowie III tysiąclecia p.n.e. Historyczne królestwo Dzoson (Chosŏn) powstało w 1. połowie I tysiąclecia p.n.e. na obszarze obejmującym południe Mandżurii i północ Pólwyspu Koreańskiego. Na początku II w. p.n.e. władzę w Dzosonie objął chiński generał Wiman. W 108 p.n.e. cesarz Wu Di z dynastii Han podbił Dzoson — odtąd Półwysep Koreański znajdował się pod wpływami Chin. W I w. n.e. powstały 3 państwa koreańskie: Kogurjo (w południowej Mandżurii), Silla (w południowo-zachodniej części półwyspu) i Pekdze (w części południowo-wschodniej). W IV w. Kogurjo zajęło północ i środek półwyspu, a jego stolicą został Pjongjang. W IV–VI w. w 3 królestwach upowszechnił się buddyzm. W VII w. Chiny we współpracy z Sillą podbiły Pekdze (660) i Kogurjo (668), a potem walczyły z dotychczasowym sojusznikiem. W 676 Silla (uznając się za wasala chińskiego) utrzymała władzę nad półwyspem.
W 918 władzę w przeżywającym kryzys królestwie objął generał Wang Gon, który założyciel dynastii Korjo (od niej pochodzi obecna nazwa kraju). Nowa dynastia (jej stolicą został obecny Kesong) uznała za obowiązujący konfucjanizm i wprowadziła, także wg wzoru chińskiego, egzaminy na urzędników. Powstała zamknięta klasa dygnitarzy cywilnych i wojskowych zarządzająca państwem. Korjo, przeżywające od XII w. kryzys związany m.in. z napadami Dżurdżenów, 1258 zostało podbite przez Mongołów, stając się lennem dynastii Yuan, której upadek (1368) stał się przyczyną wojny domowej w Korjo, która wybuchła między zwolennikami Mongołów a stronnikami nowej dynastii Ming. Walki doprowadziły do zmiany dynastii także w Korjo. W 1392 zwolennik Mingów, generał Li Songgje, zdobył tron i ustanowił dynastię Li. Nowy władca zreformował państwo, które wróciło do poprzedniej nazwy Dzoson. Kolejną stolicą został Seul. Zmieniono system władania ziemią, na nowo ustalono wysokość podatków i powinności chłopskich. Za rządów Sejonga Wielkiego (1418–50) Dzoson przeżywał rozkwit gospodarczy i kulturalny. W 1446 opracowano alfabet narodowy (hangyl), chociaż pismem dworu pozostały chińskie ideogramy. Dwukrotne najazdy Japończyków 1592–98 Dzoson odparł z pomocą chińską. Kraj został zrujnowany i wyludniony. Lojalność dynastii Li wobec Mingów ściągnęła 1636 na Dzoson inwazję Mandżurów. W 1644 zdobyli oni władzę w Chinach i ustanowili dynastię Qing; władcy koreańscy stali się wasalami nowej dynastii. Umocnienie się Mandżurów w Chinach sprzyjało także stabilizacji wewnętrznej w Dzoson. Wpływy chińskie, zwłaszcza izolacja od wpływów zewnętrznych (jej przejawem były od końca XVIII w. prześladowania chrześcijan), spowodowały również stagnację gospodarki. Przejawem niezadowolenia ludności był wzrost wpływów założonej 1860 sekty Tonghak, która wywołała wielkie powstanie chłopskie.
W latach 60. XIX w. Japonia i państwa zachodnie podjęły próby przełamania izolacji Dzosonu; 1876 Japonia narzuciła Koreańczykom nierównoprawny traktat, na którego mocy dla kupców japońskim otwarto 3 porty. Wkrótce zawarto kolejne tego typu traktaty z USA (1882), Wielką Brytanią i Niemcami (1883), Rosją (1884) i Francją (1886). Jednocześnie nasiliły się działania Japonii zmierzającej do przejęcia dotychczasowych wpływów chińskich na półwyspie. Sprawa ta podzieliła dwór królewski: po stronie chińskiej opowiedziała się królowa Min, po japońskiej — król Kojong. Pokonane przez Japonię w wojnie 1894–95 Chiny zrzekły się zwierzchnictwa nad Dzosonem; zagrożenie niepodległości uaktywniło zwolenników unowocześnienia państwa. W 1894 pod ich wpływem Kojong wydał Dekret reform, zmieniając najbardziej przestarzałe prawa, wybuchło również kierowane przez Tonghak, powstanie chłopskie. W 1897 Kojong proklamował cesarstwo Tehan. Do rywalizacji z Japonią o wpływy w Mandżurii i na półwyspie włączyła się Rosja. Stało się to powodem wojny rosyjsko-japońskiej 1904–05, po której Korea stała się japońskim protektoratem (1907), a 1910 została przez nią anektowana jako prowincja Chosŏn. W czasie konferencji wersalskiej 1919 w Korei odbyły się liczne demonstracje proniepodległościowe, krwawo stłumione przez wojsko. Do końca panowania japońskiego społeczeństwo koreańskie było poddane działaniom wynaradawiającym, a gospodarka — bezwzględnej eksploatacji.
Dopiero w czasie II wojny światowej USA, Wielka Brytania i Chiny opowiedziały się za niepodległością Korei. W 1945 północną część kraju zajęły wojska sowieckie, na południu wylądowały oddziały amerykańskie. Obie strefy okupacyjne rozdzielał 38 równoleżnik. Pod koniec 1945 USA i ZSRR utworzyły wspólną komisję do powołania rządu ogólnokoreańskiego. Jej działalność uniemożliwiła polityka przekształceń ustrojowych prowadzona przez komunistów w strefie sowieckiej. W 1947 USA wycofały się z komisji, a 1948 powstały 2 państwa koreańskie: Korea Południowa i Korea Północna. W proklamowanej 15 VIII 1948 na południu Republice Korei władzę objął Li Syngman (do 1960 prezydent), który zacieśnił związki z USA. W 1950 wybuchła wojna koreańska, w której walczyły ze sobą siły ONZ (głównie wojska USA) i wspomagani przez ChRL komuniści z północy.
Po zawieszeniu broni na linii 38 równoleżnika 1953 Korea Południowa zawarła z USA układ o wzajemnej obronie, na którego mocy na jej terytorium stacjonują wojska amerykańskie. W 1961 nastąpił wojskowy zamach stanu, który zapoczątkował autorytarne rządy gen. Pak Dzonghyi (od 1961 prezydenta). Ich celem była sanacja gospodarki i życia politycznego. W 1972 społeczeństwo przyjęło w referendum nową konstytucję. 1974–79 trwały masowe demonstracje przeciwko rządom wojskowym. Po zabójstwie 1979 Pak Dzonghyi rządy przejął gen. Czon Du Hwan (od 1980 prezydent), który kontynuował program poprzednika, łagodząc z czasem reżim policyjny. Jego następca, gen. Ro Theu (1988–93 prezydent), zadecydował, że sukcesom gospodarczym powinna towarzyszyć liberalizacja życia politycznego. W 1988 weszła w życie demokratyczna konstytucja i odbyły się wolne wybory do parlamentu. W 1990 stosunki dyplomatyczne z Koreą Południową nawiązały państwa byłego Układu Warsz. (łącznie z ZSRR). Oba państwa koreańskie zawarły XII 1991 układ o pojednaniu. W II 1992 Korea Południowa zawiesiła układ z powodu uniemożliwienia przez Koreę Północną międzynarodowej kontroli jej obiektów atomowych. Demokratycznie przebiegały także wybory 1992: parlamentarne i prezydenckie, w których zwyciężył, nie związany z wojskiem, Kim Jung Sam (prezydent 1993–97). W 1992 Korea Południowa nawiązała stosunki dyplomatyczne z ChRL. Od załamania się XI 1997 notowań akcji na giełdzie oraz spadku wartości waluty zaczął się kryzys ekonomiczny. W 1997 w wyborach prezydenckich zwyciężył kandydat Narodowego Kongresu na rzecz Nowej Polityki — Kim Dae Dzung; ogłosił pomoc materialną dla Korei Północnej, a 2000 doszło do spotkania północnokoreańskiego przywódcy Kim Dzongila i prezydenta Kim De Dzunga, które było odebrane jako zapowiedź zjednoczenia w przyszlości obu krajów. W 2004 oskarżany o korupcję i nadużycie władzy prezydent Roh Moo Hyun (zaprzysiężony 2003) został odsunięty od władzy przez parlament, jednak Trybunał Konstytucyjny uwolnił go od winy i przywrócił do pełnienia obowiązków prezydenta.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia