Karpiński Franciszek
 
Encyklopedia PWN
Karpiński Franciszek, ur. 4 X 1741, Hołosków (Pokucie), zm. 16 IX 1825, Chorowszczyzna (pow. wołkowyski),
poeta.
Kalendarium
Pochodził z drobnej szlachty osiadłej na Pokuciu; 1770–71 w Wiedniu, 1780–91 (z przerwami) w Warszawie (był m.in. sekr. A.K. Czartoryskiego); 1793 osiadł na stałe na wsi; od 1800 czł. TPN; czołowy liryk pol. sentymentalizmu, dokonał radykalnego przeobrażenia istniejących ówcześnie wzorów i stylu poezji, zwłaszcza miłosnej; odrzuciwszy retoryczność i mitol. pseudonimowanie uczuć, wprowadził do liryki formę bezpośredniego i szczerego wyznania (K. nazwano „poetą serca”); tej zasadzie ujmowania przeżyć odpowiadało dążenie do prostoty i naturalność stylu, osiągane często przez bezpośrednie nawiązywanie do wiejskiego folkloru (stało się wzorem dla romantyków, zwłaszcza A. Mickiewicza); twórczość K. (wyd. gł. w zbiorze Zabawki wierszem i prozą, t. 1–7 1782–87) obejmuje: erotyki, sielanki (Do Justyny tęskność na wiosnę, Laura i Filon), elegie autobiogr. (Powrót z Warszawy na wieś 1784) i patriotyczne (Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta 1801), dumy hist. (Duma Lukierdy 1782), wiersze okolicznościowe, utwory dram. (komedia Czynsz 1789, tragedia Bolesław III 1790, wyd. zmienione pt. Judyta królowa polska 1792), liryki rel., m.in. popularna kolęda Bóg się rodzi, moc truchleje, pieśń Kiedy ranne wstają zorze (Pieśni nabożne 1792), rozprawy moralne i teoretycznolit. (O wymowie w prozie albo wierszu...), pamiętnik Historia mego wieku... (1844, wznowienie 1987); Dzieła... (t. 1–4 1806), Korespondencja... (1958), Wiersze wybrane (1966); Wybór wierszy (1986).
Bibliografia
T. KOSTKIEWICZOWA Model liryki sentymentalnej w twórczości Franciszka Karpińskiego, Wrocław 1964;
R. SOBOL Ze studiów nad Karpińskim, Wrocław 1967.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia