Kamerun. Historia

Kamerun. Historia.

Tereny Kamerunu stanowiły od wieków obszar licznych migracji i podbojów, dlatego obecnie jest to najbardziej zróżnicowany pod względem etnicznym i kulturowym kraj Afryki Zachodniej. Najstarszymi mieszkańcami byli Pigmeje. Północną kraju od XII w. zamieszkiwał rolniczy lud Sao o wysoko rozwiniętej kulturze, wypierany ku południowi w wyniku ekspansji państwa Kanem. W XVII–XVIII w. na obszarze masywu Mandara istniał sułtanat Mandara, uzależniony przez państwo Bornu. Władca Mandary 1715 zezwolił na działalność duchownym muzułmańskim z Bornu, odtąd zaczął się szerzyć na terenie Kamerunu islam. Na przełomie XVIII i XIX w. cały ten region uległ podbojowi muzułmańskiego ludu Fulanów pod wodzą Usmana dan Fodio (bitwa pod Mandarą 1822), którzy utworzyli na terenie północnego Kamerunu kilka samodzielnych państewek. W środkowym Kamerunie, na wyżynie Adamawa, w wyniku ekspansji (XV–XVI w.) ludu Tikar powstało kilka państewek plemiennych, m.in. w XVII w. we wschodniej części regionu państwo Bamum, którego armia powstrzymała ekspansję Fulanów ku środkowej i południowej części kraju. Na południu nastąpiły migracje ludów Bassów (XV w.), Dualów (koniec XVI w.) i Fangów (XVII w.). Na przełomie XVIII i XIX w. Dualowie utworzyli na wybrzeżu państwo, które swój rozwój zawdzięczało w znacznej mierze pośrednictwu w handlu z Europejczykami.

Od końca XV w. datuje się penetracja europejska. W 1472 Portugalczycy (Ruiz di Sikeira) dotarli nad rzeką Wouri, którą nazwali Rio dos Camarões [‘rzeka krewetek’] (stąd nazwa kraju), 1480 założyli u ujścia tej rzeki punkt skupu i wywozu niewolników; w końcu XVI w. miejsce Portugalczyków zajęli Holendrzy. Później (od XVIII w.) powstawały faktorie brytyjskie, francuskie, niemieckie, handlujące niewolnikami, kością słoniową, olejem palmowym (za pośrednictwem Dualów), przybywali misjonarze. 1882–84 przebywała tu polska wyprawa badawcza (L. Janikowski, S. Rogoziński, K. Tomczek). W 1884 układy niemieckiego podróżnika G. Nachtigala z władcami Duali zapoczątkowały protektorat niemiecki na wybrzeżu obecnego Kamerunu. W 1888 Niemcy umocniwszy się na wybrzeżu rozpoczęli podbój wnętrza kraju, zakończony w początku XX w., zaś 1911 na mocy traktatu niemiecko-francuskiego, przekazującego we władanie Niemiec część francuskiej kolonii, Gabonu, panowanie niemieckie zostało rozciągnięte aż do rzeki Kongo. W czasie niemieckiego panowania w Kamerunie na ziemiach zabranych tubylcom powstały plantacje kakao, kawy, kauczukowca.

W czasie I wojny światowej (od 1916) Kamerun okupowały wojska francuskie i brytyjskie, a po wojnie — na podstawie postanowień traktatu wersalskiego w odniesieniu do byłych kolonii niemieckich — Liga Narodów powierzyła mandat nad wschodnią częścią Kamerunu (stanowiącą 90% kraju) — Francji, nad zachodnią — Wielkiej Brytanii. Po II wojnie światowej (1946) oba mandaty zostały terytoriami powierniczymi ONZ.

W obu częściach Kamerunu rozwijał się ruch niepodległościowy, zwłaszcza w części francuskiej (najsilniejszą organizacją był Związek Ludów Kamerunu, założony 1948, który 1955 rozpoczął walkę partyzancką). 1 I 1959 francuska część Kamerunu uzyskała pełną autonomię, a 1 I 1960 stała się niepodległą Republiką Kamerunu. W brytyjskiej części — po ogłoszeniu X 1960 niepodległości graniczącej z Kamerunem Nigerii — przeprowadzono referendum (II 1961). W jego wyniku część północną przyłączono do Nigerii, część południową — do Kamerunu. 1 X 1961 została proklamowana Federalna Republika Kamerunu, składająca się z 2 prowincji o szerokiej autonomii wewnętrznej. Prezydentem i szefem rządu federalnego został A.B. Ahidjo. W polityce zagranicznej Kamerun stosował zasadę niezaangażowania, nawiązał stosunki z ZSRR, ale utrzymywał orientację profrancuską. W Kamerunie przetrwała instytucja wodzów (zwłaszcza w północnych rejonach, zamieszkanych przez wyznających islam Fulanów i Hausa), którzy zachowali niektóre uprawnienia administracyjne. Mimo konfliktów plemiennych i tendencji odśrodkowych części mieszkańców Kamerunu Zachodniego postępowały działania rządu centralnego na rzecz integracji obu części kraju. Prezydent Ahidjo, dążąc do utworzenia systemu jednopartyjnego, doprowadził 1966 do połączenia kilku partii politycznych w Narodowy Związek Kameruński (UNC), który stał się jedyną legalną partią polityczną, i stanął na jego czele. Stopniowa unifikacja struktur politycznych, ekonomicznych i społecznych obu części kraju zakończyła się utworzeniem (po referendum) 20 V 1972 jednolitej Zjednoczonej Republiki Kamerunu i uchwaleniem nowej konstytucji.

W 1982, po rezygnacji Ahidjo, prezydentem został jego bliski współpracownik, P. Biya, któremu 1983 Ahidjo przekazał także stanowisko przewodniczącego UNC. Biya kontynuował politykę poprzednika. W 1984 państwo zmieniło nazwę na Republika Kamerunu. W 1985 UNC przekształcił się w Demokratyczne Zgromadzenie Narodu Kameruńskiego (RDPC), pozostając nadal jedyną legalną partią. W latach 80. nastąpił wzrost nastrojów opozycyjnych (m.in. uaktywnienie się nielegalnego Frontu Społeczno-Demokratycznego grupującego anglofonów i popieranego przez Nigerię). W 1991 została uchwalona poprawka do konstytucji dopuszczająca wielopartyjność, a 1992 odbyły się pierwsze wielopartyjne wybory parlamentarne i prezydenckie (zbojkotowane przez największe partie opozycyjne) — opozycja i obserwatorzy zagraniczni zarzucali rządowi manipulacje wyborcze. Wybory 1992 i 1997 wygrał dotychczasowy prezydent, Biya, i jego partia, RDPC, która straciła jednak absolutną większość w parlamencie.

W XII 1999 separatystyczna organizacja Rada Narodowa Południowego Kamerunu ogłosiła secesję 2 prowincji, będących w epoce kolonialnej częścią Kamerunu brytyjskiego. W odpowiedzi 2000 władze centralne dokonały aresztowań wśród przywódców ruchu; XI 2001 ponownie wzrosło napięcie między rządem a grupą anglofonów separatystów, doprowadzając do wybuchu zamieszek. Wybory parlamentarne i municypalne 2002 nie zmieniły układu sił, a opozycja oskarżyła rząd o fałszerstwa wyborcze. W wyborach prezydenckich 2004, na 7-letnią kadencję ponownie został wybrany Biya. Kamerun domaga się od Nigerii zwrotu bogatego w złoża ropy naftowej półwyspu Bakasi. W 2002 Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości przyznał półwysep Kamerunowi, ale Nigeria nie zastosowała się do wyroku — jedynie 2003 przekazała Kamerunowi władzę nad 32 wioskami półwyspu.