Kambodża. Historia
 
Encyklopedia PWN
Kambodża. Historia.
Pierwszym trwałym państwem na terytorium obecnej Kambodży był Funan (od I w. n.e.), który w połowie VI w. podbiła sąsiednia Czenla. Na ziemiach Funanu i Czenli, znajdujących się w kręgu kultury indyjskiej, w IX w. powstało zjednoczone państwo Khmerów. Pod rządami dynastii angkorskiej (założonej przez Dżajawarmana II) królestwo Khmerów zajmowało znaczny obszar (za Dżajawarmana VII oprócz Kambodży także terytoria obecnej Birmy, Laosu, Tajlandii, Wietnamu i Malezji). Potędze politycznej towarzyszył rozwój kulturalny, m.in. budowle Angkor Wat (za Surjawarmana II) i Angkor Thom (za Dżajawarmana VII). W końcu XIII w. imperium Khmerów zaczęło upadać. Schyłek ich potęgi zbiegł się z upadkiem wierzeń hinduistycznych i rozszerzeniem wpływów buddyzmu. Po zajęciu 1432 przez Tajów dotychczasowej stolicy Angkor przeniesiono ją do Phnom Penh. W XVI w. do Kambodży przybyli pierwsi Europejczycy. Od końca tego stulecia kraj stał się obiektem rywalizacji Syjamu (ob. Tajlandia) i Wietnamu, trwającej do połowy XIX w. W 1863 król Norodom I uznał protektorat Francji, a w 1884 Kambodża została kolonią francuską (1887 częścią Indochin Francuskich), co na przełomie XIX i XX w. stało się przyczyną powstań narodowych.
W czasie II wojny światowej Kambodża była od 1941 okupowana przez Japonię (do 1945) i Tajlandię (do 1946). Po wojnie działania powstańcze przeciwko Francuzom rozpoczęły Khmer Issarak i komuści. W 1949 Francja przyznała Kambodży niepodległość w ramach Unii Francuskiej, a 1953 uznała jej suwerenność i ewakuowała oddziały wojskowe. W 1954 konferencja genewska potwierdziła niepodległość. W 1955 Kambodża wystąpiła z Unii i została członkiem ONZ. Po wybuchu wojny wietnamskiej przez terytorium Kambodży transportowano zaopatrzenie dla Vietcongu. W 1970 stało się to przyczyną inspirowanego przez USA zamachu stanu gen. Lon Nola, który obalił sprzyjającego komunistom księcia Sihanouka (od 1960 szefa państwa). Do Kambodży wkroczyły wówczas oddziały amerykańskie i południowowietnamskie. Proklamowano Republikę Khmerską, a książę Sihanouk udał się na emigrację do Pekinu, gdzie założył Zjednoczony Front Narodowy Kambodży (FUNK), z udziałem maoistowskiej frakcji komunistów (tzw. Czerwoni Khmerowie). FUNK podjął walkę zbrojną, a po wycofaniu się USA z Indochin (1973) jego oddziały zdobyły 1975 Phnom Penh. Władzę objęli Czerwoni Khmerowie. Ich przywódca Pol Pot został premierem, a księcia Sihanouka (ponownie szefa państwa) zmuszono 1976 do rezygnacji (nazwę państwa zmieniono na Demokratyczna Kampucza). Rządy Czerwonych Khmerów, którzy za pomocą bestialskiego terroru usiłowali zorganizować społeczeństwo w komuny wiejskie, spowodowały ponad milion ofiar wśród ludności. W XII 1978 przeciwnicy Pol Pota utworzyli Zjednoczony Front Ocalenia Narodowego Kampuczy, poparty przez Wietnam. W I 1979 wojska wietnamskie zdobyły Phnom Penh, umożliwiając Frontowi objęcie władzy (nazwę państwa zmieniono na Kampuczańska Republika Ludowa), a Czerwoni Khmerowie przeszli do partyzantki (na pograniczu z Tajlandią).
W 1982 ks. Sihanouk objął kierownictwo koalicyjnego rządu na emigracji (z udziałem ugrupowań zwalczających prowietnamski reżim, wśród nich Czerwonych Khmerów). Prowadzone od 1987 spotkania Sihanouka z premierem rządu w Phnom Penh — Hun Senem — doprowadziły do zwołania VIII 1989 w Paryżu konferencji w sprawie Kambodży (od IV 1989 p.n. Państwo Kambodża); IX 1989 Wietnam ogłosił wycofanie swoich wojsk.
Na konferencji paryskiej X 1991 uzgodniono powołanie Najwyższej Rady Narodowej pod przewodnictwem księcia Sihanouka oraz przeprowadzenie pod nadzorem ONZ wyborów parlamentarnych V 1993. Zbojkotowane przez Czerwonych Khmerów wybory zakończyły się zwycięstwem zwolenników księcia. We IX 1993 Zgromadzenie Konstytucyjne opowiedziało się za przywróceniem monarchii, z Sihanoukiem jako królem. Mimo formalnego porozumienia trwała rywalizacja między monarchistami a Kambodżańską Partią Ludową (KPL) Hun Sena. W 1997 Hun Sen odsunął od władzy monarchistów. Jednocześnie Czerwoni Khmerzy aresztowali Pol Pota i skazali go na dożywotnie więzienie (zmarł 1998). W wyborach parlamentarnych 1998 i 2003 zwyciężyła KPL, a XI 1998 powstał koalicyjny (z udziałem monarchistów z FUNCINPEC) rząd Hun Sena. W 1998 poddali się rządowi przywódcy Czerwonych Khmerów. Na początku 2001 Zgromadzenie Narodowe i Senat zatwierdziły ustawę o powołaniu trybunału do osądzenia zbrodni Czerwonych Khmerów. W X 2004 nowym królem, po abdykacji Sihanouka został jego syn książę Norodom Sihamoni.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia