Joanna d’Arc
 
Encyklopedia PWN
Joanna d’Arc
[j. dark],
zw. Dziewicą Orleańską, święta, ur. ok. 1412, Domrémy (Lotaryngia), zm. 30 V 1431, Rouen,
bohaterka narodowa Francji.
Kalendarium
Urodziła się ok. 1412 w Domrémy (Lotaryngia). W 1909 została beatyfikowana, 1920 — kanonizowana. Pochodziła z rodziny chłopskiej i — jak większość ówczesnego społeczeństwa — była niepiśmienna.
Niepewny tron Karola VII
Pojawiła się w krytycznym dla Francji momencie wojny stuletniej 1337–1453, gdy po zwycięstwie wojsk angielskich pod Azincourt (1415) oraz dzięki pomocy sprzymierzonego z Anglikami stronnictwa burgundczyków, traktatem w Troyes (1420) zagwarantowano następstwo francuskiego tronu królowi angielskiemu Henrykowi V, z pominięciem praw delfina Karola. Co prawda po niemal jednoczesnej śmierci ojca i Henryka V (1422) Karol VII koronował się, ale jego władza obejmowała tylko część Francji. W trudnej sytuacji dopomógł królowi patriotyzm francuskiego ludu, który coraz niechętniej odnosił się do angielskich najeźdźców.
Joanna d’Arc zwycięża Anglików
Wyrazicielką tych uczuć stała się Joanna d’Arc, która od dzieciństwa — jak pamiętano w jej rodzinnych stronach — przejmowała się losem Karola. Kiedy X 1428 Anglicy oblegli Orlean, uwierzyła, że uda jej się zmusić ich do odstąpienia od miasta. Ogarnięta mistyczną wiarą w posłannictwo uwolnienia Francji od Anglików z nielicznym oddziałem ochotników zjawiła się II 1429 u Karola VII w Bourges; z trudem pozyskała jego dwór dla swych planów, a następnie na czele niewielkiej armii udała się na odsiecz Orleanowi i wyzwoliła go z oblężenia (8 V 1429). To zwycięstwo, pierwsze od pół wieku, miało olbrzymie znaczenie moralne, stając się dla Francuzów sygnałem do podjęcia walki z Anglikami; wkrótce potem udało się Joannie d’Arc nakłonić Karola VII do wyprawy na Reims, gdzie za jej przyczyną 18 VII 1429 odbyła się jego powtórna koronacja, tym razem zgodnie z uświęconą tradycją.
Przed sądem inkwizycji
Sława Joanny d’Arc wywołała niechęć i zawiść na dworze królewskim; wysłana z niewielkimi siłami przeciw burgundczykom oblegającym Compiègne (1430), w czasie potyczki została przez nich ujęta i sprzedana Anglikom za 10 tysięcy liwrów; oskarżono ją o czary i postawiono przed sądem inkwizycji, czego domagał się wrogi jej Uniwersytet Paryski. Proces, którego zadaniem było wykazanie, że Joanna d’Arc była wysłanniczką diabła, miał skompromitować Karola VII; sędziowie w jej wypowiedziach dopatrzyli się 12 stwierdzeń, które — po konsultacjach z Uniwersytetem Paryskim — uznali za heretyckie. Joanna d’Arc początkowo odwołała swoje zeznania i została skazana na dożywotnie więzienie, ale później zdecydowała się bronić swoich przekonań; umożliwiło to sędziom przekazanie jej, jako niepoprawnej heretyczki, władzy świeckiej; 30 V 1431 została spalona na stosie na Starym Rynku w Rouen; w jej obronie nie wystąpił ani Karol VII, ani jego stronnicy. W 1457 zrehabilitował ją papież Kalikst III.
Popularność Joanny d’Arc wzrastała po jej śmierci i wkrótce dla Francji stała się symbolem patriotyzmu.
W literaturze i sztuce
Dzieje Joanny d’Arc były tematem wielu dzieł literackich (Wolter, F. Schiller, G. B. Shaw , J. Anouilh), muzycznych (F. Liszt, G. Verdi, P. Czajkowski, A.Honegger — oratorium do słów P. Claudela), rzeźbiarskich (F.Rude i E. Frémieta), malarskich (P. Delaroche, J.A.D. Ingres, J. Matejko Dziewica Orleańska 1886 — Muzeum Narodowe, Poznań). Ikonografia jej poświęcona stała się bardzo popularna w XIX w.; można wyróżnić 3 dominujące typy przedstawień: Joanna d’Arc słuchająca głosów z nieba, Joanna d’Arc w zbroi (pomniki w Paryżu i Orleanie) i męczeństwo świętej.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Joanna d'Arc na stosie — miniatura z Czuwania Karola VIIfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Bitwa pod Formigny i zwycięstwo Karola VII, miniatura w Chroniques du temps de Charles VII J. Chartiera — Bibliothèque nationale, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Joanna d’Arc, uwięzienie w Compiègne, 23 V 1430, miniatura w Czuwaniu Karola VII — Bibliothèque nationale, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Oblężenie Jargeau przez wojsko pod dowództwem Joanny d’Arc, miniatura w Czuwaniu Karola VII — Bibliotheque nationale, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia