Isma’il I, Ismā‘īl, założyciel dyn. Safawidów, ur. 17 VII 1487, Ardebil(?), zm. 23 V 1524, tamże,
szach perski, restaurator państwa perskiego, poeta;
Isma’il I
Encyklopedia PWN
pochodził z rodu, którego protoplasta, Szejch Safi ad-Din (zm. 1334), stworzył fundamenty późniejszego rozwoju panującego do dziś szyickiego odłamu, imamizmu; pierwszym krokiem I. na drodze do utworzenia niezależnego państwa perskiego było rozbicie Ak Kojunłu, federacji plemion turkm., i opanowanie Azerbejdżanu (1501); przez następne 10 lat I. rozszerzał podległe sobie terytorium, podbijając kolejno środkowy Iran (tzw. Irak Perski), Fars i wybrzeża M. Kaspijskiego (1503–04) oraz Irak z Bagdadem (1508); 1510 stoczył pod Merwem zwycięską bitwę z Uzbekami, których zamiarem było, po zajęciu Azji Środkowej, podbicie Chorasanu; wkrótce I. wkroczył do Heratu i przyłączył do emiratu Chorasan, ale zamiar odtworzenia dawnych granic przez opanowanie Azji Środkowej nie powiódł się (1511); powstanie państwa szyickiego Safawidów doprowadziło do konfliktu z Turcją; po klęsce zadanej mu przez Osmanów pod Czałdyranem (1514) I. podjął nieudaną próbę nawiązania antytur. ligi z udziałem państw Europy.
