Irak. Sztuka
 
Encyklopedia PWN
Irak. Sztuka.
Najstarsze świadectwa artyst. działalności człowieka na terenie Iraku pochodzą z okresu neolitu (figurki terakotowe, ceramika malowana we wzory geom. i zoomorficzne). Rozkwit sztuki nastąpił za panowania Sumerów; powstały obwarowane miasta (Uruk, Ur, Kisz, Chafadża, Nippur, Lagasz), wznoszono świątynie, wykonywano dekoracje mozaikowe, rozwijała się rzeźba figuralna o charakterze wotywnym i złotnictwo. Sztuka okresu akadyjskiego, wzorowana na sumer., odznaczała się większą tendencją do naturalizmu. Dalszy rozwój sztuki Iraku nastąpił za czasów asyr. i babil. Partowie (139 p.n.e.– 226 n.e.) zakładali nowe miasta (Hatra, Ktezyfont), ślady ich pałaców i świątyń zachowały się także w Aszur, Uruk i Nippur; niektóre elementy architektury Partów (np. iwany) przejęli Sasanidzi (226–637) — pałac Tak Kisra w Ktezyfoncie. Po opanowaniu tych terytoriów przez Arabów (VII w.) zaczęła dominować sztuka arabska. Jej ośr. były nowo założone m.: Al-Kufa, Al-Basra, Bagdad i Samarra; do ważniejszych zabytków z tego okresu należą ruiny warownej rezydencji Al-Uchajdir (ok. 775), pozostałości pałaców i 2 monumentalnych meczetów ze spiralnymi minaretami w Samarze. Budowle wznoszone w XII i XIII w. miały misterne dekoracje arch. w stiuku (madrasa Al-Mustansirijja w Bagdadzie, tzw. pochylony minaret w Mosulu, pozostałości meczetu w Wasit). Meczety w Al-Kufie, Karbali, An-Nadżafie, Bagdadzie i Samarze, z grobami świętych oraz imamów szyickich, zbud. w pierwszych wiekach islamu, swój obecny wygląd zyskały XVI–XVIII w. (glazurowane okładziny ścienne układane we wzory arabeskowe, złocone kopuły). Wysoki poziom osiągnęło rzemiosło artyst.; w średniowieczu Al-Basra była ważnym ośr. wyrobów ceramicznych malowanych lustrem i szklanych, Bagdad słynął z dworskiej pracowni malarstwa miniaturowego, wyrobów ze skóry i drewna, Mosul — z tkactwa i wyrobów z metalu. W sztuce współcz. stosuje się elementy nawiązujące do form hist. i tradycji kultury arab. (cegła i okładziny ceramicznej do dekoracji arch., kopuły kryte glazurowanymi płytkami, dachy w kształcie namiotów beduińskich — np. gmach Opery w Bagdadzie); kultywuje się też tradycje kaligrafii, stosując nowocz. techniki komputerowe.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Bagdad, Mauzoleum Zubajdy, 1180–1225 (Irak) fot. W. Jerke/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia