Ionesco 
, ur. 26 XI 1912, Slatina (Rumunia), zm. 28 III 1994, Paryż,
dramatopisarz francuski, pochodzenia rumuńskiego.
[joneskọ]
Eugène , ur. 26 XI 1912, Slatina (Rumunia), zm. 28 III 1994, Paryż,
Ionesco Eugène
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 26 XI 1912 w Slatinie (Rumunia). Wczesne dzieciństwo spędził we Francji, od 1925 w Rumunii, studiował w Bukareszcie; 1938 osiedlił się we Francji; od 1971 był członkiem Akademii Francuskiej; przedstawiciel awangardy teatralnej, jeden z twórców teatru absurdu.
Wczesne dramaty — Łysa śpiewaczka, Krzesła
Jego twórczość dzieli się na 2 okresy. W pierwszym — głównie jednoaktówki (m.in. Łysa śpiewaczka 1950, Lekcja 1951, Krzesła 1952), także sztuki dłuższe (np. Amadeusz, albo Jak się go pozbyć 1954, Kubuś, czyli Uległość 1955) — Ionesco rozbijał konwencje teatralne, tworząc teatr fragmentaryczny, pełen powtórzeń (zakończenie sztuki wydaje się nowym początkiem), pozbawiony tradycyjnej akcji, progresji i konfliktu, oparty na obrazach. Obrazy te odkrywają „tragedię języka” (puste mechanizmy mowy nieprzystającej do sytuacji, działającej jakby w próżni) oraz nieuświadomione popędy ludzkie. Pisarz ukazywał w ten sposób świat absurdalny, jak z marzeń sennych i fantazmatów, w którym człowiek jest tylko marionetką podlegającą mocy słów i rzeczy.
Przeciw ideologiom totalitarnym
W drugim okresie, po dokonaniu ostrej krytyki B. Brechta i jego zwolenników (polemiczna sztuka Improwizacja 1956, przekład polski w „Dialogu” 1956 nr 5), Ionesco poszukiwał własnej formy dramatycznej. W kolejnych utworach (Morderca nie do wynajęcia 1959, Nosorożec 1960, Pieszo w powietrzu 1962, Król umiera, czyli Ceremonie 1962) nowy bohater, Bérenger, nie dając się zwieść mowom polityków, nie zważając na obojętność społeczeństwa, protestuje i walczy z ideologiami totalitarnymi. Usiłowania te nie przynoszą efektu, bo jego własne słowa są pozbawione mocy sprawczej, a nic nie jest w stanie uchronić człowieka przed złem i śmiercią. W sztukach tych pisarz przywrócił tradycyjną intrygę, zastosował ramy jedności dramatycznej i czasowej. Poza utworami powiązanymi postacią Bérengera powstały m.in. Macbett (1972, przekład polski w „Dialogu” 1972 nr 6) — parafraza tragedii W. Szekspira, oraz L’homme aux valises (1975). Ionesco był także autorem opowiadań, powieści Samotnik (1973, wydanie polskie 1977), scenariuszy filmowych, tekstów krytycznych (Notes et contre-notes 1962), dzienników (Journal en miettes 1967, La quête intermittente 1987) oraz libretta opery Maksymilian Kolbe do muzyki D. Probsta (1988, wystawienie polskie 1990).
Charakter dramatopisarstwa
Eugène Ionesco należał do najwybitniejszych francuskich dramaturgów 2. połowy XX w. Wykorzystał bunt i eksperymenty językowe awangardy 1. połowy stulecia (od A. Jarry’ego do nadrealistów). Czerpał z psychologii głębi, analizował problemy ludzkiej egzystencji. Posługiwał się nonsensem, czarnym humorem, groteską, fantastyką i parodią, ukazując całą gamę komizmu i inwencji dramatycznej. Dążył do stworzenia teatru będącego odbiciem epoki — kreślił gorzką wizję tragicznej kondycji człowieka, zmagającego się samotnie z bezsensem istnienia, lecz zarazem przywracał nadzieję na „słowo prawdziwe” (tj. możliwość porozumienia z innymi), którego powinno się szukać w samym sobie. Sztuki Ionesco w większości były wystawiane na polskich scenach, począwszy od 1957 (Krzesła). Zmarł 28 III 1994 w Paryżu.
