Ingres Jean-Auguste-Dominique

Ingres

[ęgr]

Jean-Auguste-Dominique , ur. 29 VIII 1780, Montauban, zm. 14 I 1867, Paryż,

malarz francuski, jeden z najwybitniejszych malarzy XIX w. .

Urodził się 29 VIII 1780 w Montauban. Pierwszym nauczycielem Ingres’a był jego ojciec, Joseph, prowincjonalny rzeźbiarz-dekorator; 1791–97 uczył się w Tuluzie, u malarzy J. Brianta i J. Roques’a, związanych z tamtejszą Académie des Arts; następnie przeniósł się do Paryża, gdzie został uczniem J.L. Davida. W 1801 zdobył nagrodę za obraz Achilles przyjmuje posłów Agamemnona. Następnie pracował w Paryżu, utrzymując kontakty z A. Grosem, Girodetem de Trioson, F. Granetem i włoskim rzeźbiarzem, L. Bartolinim; wówczas też namalował pierwsze portrety, które ukazały w pełni już rozwinięty talent malarza, umiejętnie przełamującego konwencje klasyczne w celu przedstawienia prawdziwej podobizny modela (Bonaparte jako pierwszy konsul 1804, portrety rodziny Rivière 1805, Piękna Zelia 1806).

Działalność w Rzymie i Paryżu

W 1806 Ingres wyjechał na stypendium do Włoch, zatrzymując się, przed przybyciem do Rzymu, w Turynie, Mediolanie, Bolonii i Florencji. Po zakończeniu stypendium (1810) postanowił pozostać w Rzymie. Wśród prac powstałych w tym okresie przeważały kompozycje o tematce antycznej (Edyp i sfinks 1808, Jowisz i Tetyda 1811) i literackiej (Sen Osjana 1812–13, Paolo i Francesca, Roger uwalniający Angelikę — oba 1819), ponadto tematy religijne (Chrystus przekazujący klucze Piotrowi 1819), akty (Kąpiąca się z Valpinçon 1808, Wielka odaliska 1814) oraz portrety (Portret Graneta 1807, Madame de Senonnes 1816, liczne portrety rysunkowe). Hołdem oddanym Rafaelowi, którego szczególnie podziwiał, stała się kompozycja Rafael i Fornarina (1814). W 1820–24 mieszkał we Florencji. Studiował tam zbiory sztuki antycznej (zwłaszcza greckie malarstwo wazowe) i malarstwo renesansowe. Krytyka paryska była mu początkowo nieprzyjazna, oceniając nadsyłane na Salon prace jako „gotyckie”. Uznanie zyskał dopiero obraz Śluby Ludwika XIII (1824–25). W 1825 Ingres został mianowany członkiem Académie des Beaux-Arts, otrzymał Legię Honorową oraz oficjalne zamówienie na plafon do Luwru (Apoteoza Homera 1826–27). Wystawione 1834 Męczeństwo św. Symforiana zostało poddane tak ostrej krytyce, że zrażony Ingres wykorzystał nadarzającą się okazję i przyjął w tym samym roku stanowisko dyrektora Académie de France à Rome. W Rzymie przebywał do 1841; malował wówczas niewiele, m.in. Antioch i Stratonika (1840), Odaliska z niewolnicą (1839, druga wersja 1842). Po powrocie do Paryża otrzymywał wiele zamówień, które przyniosły mu sławę; malował portrety (Comtesse d’Haussonville 1845, Cherubini i muza poezji lirycznej 1842, Madame Moitessier 1856, Autoportret 1858) i akty (Źródło 1856, Łaźnia turecka 1859–63), natomiast nie ukończył dekoracji Wielkiej Sali w zamku Dampierre (Złoty Wiek 1843–47). W 1862 odbyła się w Montauban duża wystawa dzieł ofiarowanych przez malarza rodzinnemu miastu; stały się one podstawą monograficznego muzeum artysty. Zmarł 14 I 1867 w Paryżu.

Niejednoznaczny wymiar twórczości

Twórczość Ingres’a nie daje się zakwalifikować w sposób jednoznaczny. Zadeklarowany klasycysta, odrzucił później oschłą sztukę Davida, szukając własnej wersji wyrażania idei piękna absolutnego, przedstawianej w kompozycjach o tematyce antycznej i w aktach kobiecych. Prace te odznaczają się zawsze wyrazistą linearną formą, statyką ujęcia i umiarkowanym kolorytem, przez co w pewnej mierze przypominają rzeźby; to przede wszystkim różni Ingres’a od działających w tym samym czasie romantyków i realistów. Ingres gwałtownie zwalczał malarstwo E. Delacroix; mimo to sam, pod niektórymi względami, zbliżał się do romantyków (np. zainteresowanie egzotyką Orientu). Natomiast diametralnie inny charakter mają portrety Ingres’a, mieszczące się w istocie w nurcie realizmu, niekiedy krytyczne w ocenie modela (słynny Portret pana Bertin 1832).

Tę samą skłonność do odkrywania prawdy poprzez wnikliwe studium natury ukazuje ogromna spuścizna rysunkowa malarza.

Ingres Jean-Auguste-Dominique, Wielka odaliska, 1814 — Luwr, Paryż

Ingres Jean-Auguste-Dominique, Antinous i Stratonike, 1840 — Musée Condé, Chantilly

Ingres Jean-Auguste-Dominique, Łaźnia turecka — Luwr, Paryż

Ingres Jean-Auguste-Dominique, Panna Riviere, 1805 — Luwr, Paryż

Ingres Jean-Auguste-Dominique, Portret pana Bertin — Luwr, Paryż