Ho Chi Minh

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Ho Chi Minh

[ho ći miń] ,

właśc. Nguyen Tat Thanh, ur. 19 V 1890, Kim Lien (środk. Wietnam), zm. 2 IX 1969, Hanoi,

wietnamski przywódca komunistyczny.

Urodził się 19 V 1890 w Kim Lien w środkowym Wietnamie. Ho przyszedł na świat wkrótce po zakończeniu przez Francuzów podboju Wietnamu i Kambodży, z których 1887 utworzyli Unię Indochińską; 1893 narzucili oni panowanie także sąsiedniemu Laosowi. Pochodził z biednej rodziny i w młodości imał się różnych zajęć, m.in. 1911–15 pływał jako steward na statkach oceanicznych.

Na emigracji

Od 1917 przebywał we Francji; podczas konferencji pokojowej w Paryżu 1919–20 wystosował, w imieniu mieszkających we Francji Wietnamczyków, petycję do przedstawicieli mocarstw w obronie praw ludności Indochin; 1920 wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej. Pod koniec 1923 wyjechał do ZSRR i VI–VII 1924 uczestniczył w V zjeździe Kominternu; XII 1924 przybył do Kantonu, siedziby rewolucyjnego rządu Sun Yat-sena, zwolennika współpracy z Komunistyczną Partią Chin; w Kantonie działał wśród wietnamskich uchodźców politycznych. Po śmierci Sun Yat-sena (III 1925) władzę w Kantonie objął Chiang Kai-shek, który 1927 zaczął walkę z komunistami; Ho musiał uciekać z Chin. W 1930 jego polityczni przyjaciele założyli w Hongkongu Komunistyczną Partię Wietnamu (po kilku miesiącach zmieniła nazwę na Komunistyczna Partia Indochin); 1938 Ho, korzystając z tego, że 1936 Chiang Kai-shek odnowił współpracę z komunistami, wrócił do Chin; spotkał się wtedy z ich przywódcą Mao Zedongiem.

Na czele Viet Minhu

Po wybuchu II wojny światowej i podboju Francji przez Niemcy zdecydował się wrócić do ojczyzny; Wietnam był już wówczas pod kontrolą Japończyków, choć nadal działała administracja francuska; V 1941 założył organizację Viet Minh (Liga Niepodległości Wietnamu), której celem była walka z obu okupantami: Francuzami i Japończykami; przyjął wówczas pseudonim Ho Chi Minh [‘niosący światło’]. W III 1945 Japończycy, którzy przegrywali rozpoczętą w końcu 1941 wojnę na Pacyfiku, przystąpili do likwidowania francuskiej administracji kolonialnej i ogłosili niezawisłość Wietnamu; w tym czasie partyzanci (Wietnamska Armia Wyzwoleńcza) panowali już nad znacznymi obszarami kraju. Kiedy na początku VIII 1945 Amerykanie zrzucili bomby atomowe na Japonię i jej kapitulacja była przesądzona, komuniści zaczęli tzw. rewolucję sierpniową. W zajętej przez Wietnamską Armię Wyzwoleńczą Hanoi, Ho proklamował 2 IX 1945 powstanie niepodległej Demokratycznej Republiki Wietnamu (DRW).

Wojna indochińska

Po wojnie do Indochin wróciły wojska francuskie, a zwycięskie mocarstwa nie popierały niepodległości Wietnamu; Ho musiał więc rozpocząć negocjacje z Francuzami, ale jednocześnie tworzył struktury niezależnego państwa; III 1946 został prezydentem DRW. Negocjacje tylko opóźniały wybuch walk, gdyż Francuzi godzili się jedynie na autonomię Wietnamu, Ho zaś nie chciał rezygnować z niepodległości; XII 1946, po kilku incydentach zbrojnych, wezwał Wietnamczyków do powstania. Po 7 latach wojny zw. indochińską Wietnamskiej Armii Wyzwoleńczej udało się pokonać siły francuskie (bitwa o Dien Bien Phu); podczas rokowań pokojowych w Genewie (V–VII 1954) ustalono, że do czasu ogólnokrajowych wyborów niepodległy Wietnam będzie podzielony wzdłuż 17 równoleżnika; wybory nie odbyły się i powstały 2 państwa wietnamskie: DRW i popierana przez Zachód Republika Wietnamu.

Wojna wietnamska

Ho, jako prezydent DRW i przywódca komunistów (od 1951 pod nazwą Partia Pracujących Wietnamu) ponosił odpowiedzialność za terror towarzyszący reformie rolnej i nacjonalizacji przemysłu; nie mógł pogodzić się z podziałem Wietnamu i — mając poparcie obozu radzieckiego — przystąpił do organizacji partyzantki komunistycznej (Vietcong) w Republice Wietnamu. Działalność partyzantów (wspieranych wypadami regularnych oddziałów z DRW) była na tyle skuteczna, że doprowadziła 1965 do zaangażowania militarnego Stanów Zjednoczonych w obronie Republiki Wietnamu. Ho przyczynił się w ten sposób do wybuchu wojny wietnamskiej (1965–73); nie doczekał jej zakończenia, gdyż zmarł 2 IX 1969 w Hanoi, ale cel jego wieloletnich działań został zrealizowany — 1975 powstał zjednoczony i (co nie wszystkich Wietnamczyków napełniało optymizmem) komunistyczny Wietnam.

Hanoi, Mauzoleum Ho Chi Minha (Wietnam)