Hildegarda z Bingen
 
Encyklopedia PWN
Hildegarda z Bingen, Sybilla znad Renu, święta, ur. 1098, Bermersheim (Hesja), zm. 17 IX 1179, Ruppertsberg k. Bingen,
średniowieczna mistyczka, wizjonerka, lekarka, benedyktynka, zwana Nadreńską Sybillą; Doktor Kościoła (2012).
Kalendarium
Urodziła się 1098 w Bermersheim (Hesja). Pochodziła z rodziny wielodzietnej i została poświęcona Kościołowi. Od 8. roku życia przebywała w żeńskiej wspólnocie założonej przez błogosławionego Juttę ze Spanheim przy męskim klasztorze benedyktyńskim na Wzgórzu Św. Disiboda, w pobliżu Bingen nad Renem; od 1136 aż do śmierci pełniła funkcję przełożonej; 1150 kierowana przez nią wspólnota oddzieliła się od męskiego klasztoru i przeniosła do założenia przez nią domu na Wzgórzu Św. Ruperta k. Bingen; 1165 założyła klasztor filialny w Eibingen, gdzie obecnie spoczywają jej szczątki; 1158–63 prowadziła działalność duszpasterską, podróżując po Niemczech. Zmarła 17 IX 1179 w Ruppertsberg k. Binngen.
Proces kanonizacyjny Hildegardy, który rozpoczął się w XIII w., nie został dotąd zakończony. Od 1979 trwają starania o uznanie jej — oprócz św. Katarzyny ze Sieny i św. Teresy z Ávili — Doktorem Kościoła.
Spuścizna literacka
Trzon literackiej spuścizny Hildegardy stanowią — powstałe 1141–74 — dzieła o charakterze wizyjnym: Sci vias Domini (znane jako Scivias, składa się z 26 wizji, przedstawia stworzenie i historię zbawienia), jest to swego rodzaj podręcznik przypominający, co jest cnotliwe, a co moralnie złe, raczaj spis wskazówek i instrukcji, jak osiągnąć Królestwo. Liber vitae meritorum (porusza problematykę kosmicznego dramatu walki dobra ze złem), opisuje kary, jakie czekają człowieka nie postępującego w myśl tych napomnień. Trzecia i najważniejsza praca wizjonerska Liber divinorum operum simplicis hominis powstała w latach 1163–74 i jest syntezą wiedzy Hildegardy obejmującej teologię, wiedzę o fizjologii człowieka, jej poglądy na temat funkcjonowania ludzkiego umysłu i ówczesną wiedzę o strukturze kosmosu (podejmuje zagadnienia antropologiczne i kosmologiczne, koncentrując się na związku człowieka z kosmosem oraz przyszłych dziejach Kościoła).
Kompozycje wokalne
Wokalne kompozycje religijne Hildegardy są zawarte w 2 zbiorach: Symphonia armonie celestium revelationum (rękopis z ok. 1175) i Ordo virtuum; pierwszy zawiera 43 antyfony, 18 responsoriów, 7 sekwencji, 4 hymny, Kyrie, Alleluja i 3 inne utwory; drugi jest religijno-alegorycznym moralitetem scenicznym z 82 melodiami. Kompozycje religijne Hildegardy nie są związane z liturgią, prawdopodobnie powstały na potrzeby żeńskiego klasztoru na Wzgórzu Św. Ruperta — wiążą się ze świętami kościelnymi, z kultem świętych; wykazują także jednolitość stylistyczną pod względem literackim i muzycznym; muzyka, zbliżona charakterem do chorału gregoriańskiego, choć w dużym stopniu oryginalna, jest zanotowana neumami wczesnogermańskimi (neumy), opiera się na tonacjach kościelnych, charakteryzuje się dużym ambitusem (do 2 oktaw), bogatą melizmatyką.
Koncepcja przyrody
Hildegarda jest też autorką dzieł o tematyce przyrodniczej (w ówczesnym tego słowa znaczeniu) — Liber subtilitatum diversarum naturarum creaturarum, medycznej — Causae et curae, które jest zarysem patologii i terapii (tematem obu jest biologiczno-fizjologiczny aspekt życia ludzkiego: od fazy embrionalnej poprzez kolejne etapy rozwoju i dojrzewania) i hagiograficznej — Vita sancti Ruperti i Vita sancti Disibodi; zachował się zbiór ok. 300 listów, kierowanych do ówczesnych władców, papieży, filozofów, kleru oraz szerokiego kręgu pacjentów.
Bóg, człowiek, świat
Podstawą myśli Hildegardy jest przekonanie o tym, że Bóg, człowiek i świat są ściśle powiązane ze sobą: świat jest widzialną szatą Boga i jest zrozumiały jedynie w związku z Bogiem; Wszechświat jest jednością, charakteryzującą się harmonią, w której łączą się wszystkie siły, pierwiastki i przeciwieństwa; najważniejszym stworzeniem układu kosmicznego jest człowiek (mikrokosmos), będący odwzorowaniem Wszechświata (makrokosmos); w człowieku nazywanym Opus Dei idee Boże znajdują najdoskonalszy wyraz, bierze on także udział, dzięki swej działalności w świecie, w drugim stworzeniu; pełni funkcję pośrednika między stworzeniem a Bogiem; człowiek został stworzony jako istota cielesno-duchowa, jego ciało miało pierwotnie naturę światła; przed grzechem miał dar profetyczny, znajomość języka aniołów oraz prajęzyka: fundamentalnych dla wszystkich przyszłych języków struktur i zasad; z powodu wspólnych zasad języki (które jako możliwości istniały w pierwszym biblijnym człowieku, Adamie) mogą być przekładane jeden na drugi; mowa jest darem Ducha Świętego, dzięki któremu człowiek może poznać istotę rzeczy i wyrazić poznanie; upadek człowieka stał się początkiem skażenia świata, wciągnął Wszechświat w walkę ze złem oraz spowodował ruch — wcześniej statycznego — kosmosu; ruch ten sam w sobie nie jest znamieniem upadku, lecz świadectwem Bożej miłości, która utrzymuje w ten sposób kosmiczną harmonię i porządek; przywrócenie doskonałości Wszechświata jest związane ze zbawieniem człowieka.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Hildegarda z Bingen, Człowiek kosmiczny, miniatura — Biblioteca Statale, Lukka fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia