Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego

Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego (GZI WP),

kierowniczy organ kontrwywiadu wojsk., faktycznie wojsk. policja polit. działająca 1945–57.

IX 1944 powołano Zarząd Informacji Nacz. Dowództwa WP, XI 1944 przemianowany na Kierownictwo Informacyjne WP, III 1945 — na GZI WP. Początkowo był podporządkowany Nacz. Dowódcy WP, od XI 1945 — wiceministrowi (gen. M. Spychalskiemu), od II 1950 min. obrony nar. (marsz. K. Rokossowskiemu), od IX 1955 Kom. ds. Bezpieczeństwa Publicznego; podlegały mu zarządy informacji przy dowództwach okręgów wojsk. i rodzajów sił zbrojnych. Szefami GZI WP byli pułkownicy: 1945 P. Kożuszko (oficer sowiecki), 1945–47 J. Rutkowski, 1947–50 S. Kuhl, 1950–53 D. Wozniesienski (oficer sowiecki), 1953–57 K. Bąkowski. GZI WP był gł. instytucją systemu represji polit. w WP; 1945–56 aresztowania objęły ponad 15 tys. osób (m.in. marsz. M. Rola-Żymierski, kontradmirał A. Mohuczy); w śledztwach powszechnie stosowano przymus fiz. i psychiczny (za zezwoleniem władz polit. państwa); w procesach polit. skazano m.in. generałów: F. Hermana, S. Mossora, S. Tatara (proces generałów); orzeczono 38, wykonano 20 wyroków śmierci; sądy wojsk. wydawały wyroki zgodnie z żądaniami kierownictwa GZI WP (szczególnie pułkownika Wozniesienskiego i jego zast. ds. śledczych, pułkownika A. Skulbaszewskiego). Na przeł. 1955 i 1956 skazanych zwolniono z więzień, a IV 1956 zrehabilitowano. W 1956–57 odpowiedzialność pracowników GZI WP za popełnione w śledztwach nadużycia badała specjalna komisja; ostatecznie przed sądem stanęło 2 oficerów.