Gauguin Paul
 
Encyklopedia PWN
Gauguin
[gogę̣]
Paul, ur. 7 VI 1848, Paryż, zm. 8 V 1903, wyspa Hiva Oa (Markizy),
malarz francuski; przedstawiciel postimpresjonizmu, jeden z najznakomitszych malarzy XX w..
Kalendarium
Urodził się 7 VI 1848 w Paryżu. W 1849–55 przebywał z rodziną w Peru; po powrocie do Francji, 1865–67 pracował na statkach handlowych; 1871 osiedlił się w Paryżu; pracował jako makler giełdowy w Banku Bertin. W 1874 uczestniczył w zajęciach wieczorowych w Académie Colarossi — z tego okresu pochodzą jego pierwsze próby malarskie; 1876 wystawił na Salonie pejzaż Las w Viroflay.
Od impresjonizmu do symbolizmu
W 1877 zaprzyjaźnił się z C. Pisarrem, który stał się jego nauczycielem; dzięki niemu Gauguin rozjaśnił paletę i zaczął stosować technikę pointylistyczną (Studium aktu lub Suzanne szyjąca 1880); 1879, 1881, 1882 uczestniczył w wystawach impresjonistów; 1883 z powodu krachu na giełdzie został zwolniony z pracy, co przyspieszyło decyzję poświęcenia się wyłącznie malarstwu. W 1885 po raz pierwszy wyjechał do Bretanii, gdzie przebywał we wsi Pont-Aven; spotkał wówczas V. van Gogha, dzięki któremu poznał drzeworyt japoński. Po podróży (1887) do Panamy i na Martynikę powrócił 1888 do Pont-Aven, gdzie skupiła się wokół niego grupa artystów, zwaną szkołą Pont-Aven (m.in. z E. Bernardem, J. Meyerem de Haanem). Malarstwo Gauguina w zetknięciu z archaicznością krajobrazu Bretanii i jej kulturą ludową przeszło głębokie przeobrażenie; Gauguin odszedł od iluzji głębi na rzecz uproszczonych, pozbawionych modelunku stref światła i cienia, czystych barw scalonych płynnym konturem (Troje szczeniąt, Wizja po kazaniu czyli Walka Jakuba z aniołem — oba 1888). W końcu 1888 Gauguin dołączył do van Gogha, który w Arles założył kolonię artystów; 1889, z okazji Wystawy Powszechnej w Paryżu, zorganizował wystawę skupionej wokół siebie grupy w Café Volpini; w tym też roku ponownie znalazł się w Bretanii (Pont-Aven i Le Pouldu); powstałe wówczas prace (m.in. La Belle Angèle 1889, Żółty Chrystus 1889) sprawiły, że uznano Gauguina za czołowego przedstawiciela symbolizmu.
Fascynacja egzotyką — życie na wyspach Oceanii
W 1891–93 odbył podróż na wyspy Oceanii; przebywał na Tahiti (Papeete, Mataiea); jego malarstwo nabrało monumentalnej prostoty, obrazom nadawał tytuły w języku miejscowym, podkreślając przez to ich odmienność od twórczości paryskiej; odbijała się w nich zmysłowa bujność przyrody i ludzi tropików, pochwała uduchowienia i szlachetnej pierwotności bytowania Maorysów; pojawiły się gesty magiczne, postacie pogrążone w bezczasowym trwaniu (Tahitanki na plaży 1891, Ia orana Maria — Zdrowaś Mario 1891, Manao Tupapau — Duch zmarłych czuwa 1892). Po powrocie 1893 do Francji przebywał w Bretanii i Paryżu; w galerii P. Durand-Ruela miał pierwszą wystawę indywidualną, która okazała się porażką. Z Ch. Morice’em pracował nad książką Noa-Noa. W 1895 wyruszył w kolejną podróż, z której do Europy już nie wrócił; do 1901 przebywał na Tahiti; 1898 nękany depresją podjął próbę samobójczą; w tym okresie stworzył jednak arcydzieła (Nevermore 1897, Biały koń 1898); następnie osiedlił się na wyspie Hiva-Oa, w archipelagu Markizów; pisał wspomnienia (Avant et après); 1903 został skazany na karę więzienia za podżeganie ludności tubylczej do anarchistycznych rozruchów przeciw arcybiskupstwu i lokalnej żandarmerii; niedługo potem, 8 V 1903, zmarł na wyspie Hiva Oa (Markizy).
Charakterystyka stylu
Gauguin przez stworzenie własnego stylu malarskiego pragnął przywrócić sztuce szczerość, prostotę, spontaniczność, jaką miała ona u swoich początków, a którą można jeszcze odnaleźć poza Europą, w kontakcie z nieskażoną naturą i pierwotnymi cywilizacjami. Sztuka Gauguina rozgrywa się między 2 przeciwstawnymi tendencjami: symbolizmem i dążeniem do malarstwa nie poddającego się opisowi, odrzucającego literackie skojarzenia. Tworzył alegoryczne kompozycje figuralne, trawestujące tematy z ikonografii chrześcijańskiej (Chrystus w Ogrodzie Oliwnym 1889) i przetworzone przez siebie, a częściowo w jego czasach zapomniane, wierzenia Maorysów (Hona Tefatou — Księżyc i Ziemia 1893); stawiał pytania podstawowe, dotyczące początku i końca ziemskiej egzystencji (Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? 1897); za punkt wyjścia brał rzeczywistość, lecz syntetyzował wrażenia wzrokowe, akcentując tylko niektóre elementy; poszukiwał przede wszystkim wewnętrznej harmonii, rytmu i efektu dekoracyjnego. Zajmował się także rysunkiem, grafiką, rzeźbą w drewnie (dekoracyjne panneaux Dom rozkoszy z Maison du Jouir, siedziby Gauguina na Hiva-Oa), a także ceramiką i pisarstwem.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Gauguin Paul, Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?, 1897–98 — Museum of Fine Arts, Boston fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Gauguin Paul, Wizja po kazaniu czyli Walka Jakuba z aniołem , 1888 — National Gallery of Scotland, Edynburg fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Gauguin Paul, Manao tupapau, 1848–1903 — kolekcja prywatna, Nowy Jorkfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Gauguin Paul, Kobiety z Tahiti, 1892 — Staatliche Kunstsammlungen Dresden, Dreznofot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Gauguin Paul, Kobieta z kwiatem, 1891 — Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagafot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia