Florencja
 
Encyklopedia PWN
Florencja, Firenze,
miasto w środkowych Włoszech, nad rzeką Arno, na pogórzu Apeninu Toskańsko-Emiliańskiego;
stolica regionu Toskania i ośrodek administracyjny prowincji Florencja. Ważny ośrodek handlowy, przemysłowy, kulturalny i naukowy kraju; ośrodek turystyczny o światowym znaczeniu; przemysł spożywczy, precyzyjny (optyczny), środków transportu (części do samochodów, motocykle), maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, skórzany-obuwniczy, chemiczny (w tym farmaceutyczny), włókienniczy, odzieżowy, poligraficzny, szklarski, ceramiczny (fajansowy), hutnictwo aluminium; rzemiosło artystyczne (m.in. koronkarstwo, wyroby ze skóry, słomy); ważny węzeł kolejowy i drogowy, port lotniczy; uniwersytet (założony 1321), akademia sztuk pięknych, liczne instytuty naukowe., biblioteki; ośrodek muzyczny: teatr operowy (założony 1657), konserwatorium (założony 1849 jako Istituto Musicale), od 1933 coroczne festiwale muzyczne Maggio Musicale Fiorentino; liczne muzea, najważniejsze — Galleria degli Uffizi oraz Galleria dell’Accademia (cenne zbiory rzeźb Michała Anioła).
Historia. Założona 59 r. p.n.e. na miejscu miasta etruskiego; w okresie cesarstwa rzymskiego znaczny ośrodek handlowo-rzemieślniczy; w końcu VI w. podbita przez Longobardów, podupadła; dzięki dogodnemu położeniu na drodze z Francji do Rzymu odzyskała w XI w. znaczenie handlowe, a także faktyczną niezależność jako miasto cesarskie; od XII w. rozkwit sukiennictwa (w XIV w. manufaktury), potem także jedwabnictwa, w XIII w. pierwsze wielkie domy bankowe. Rządy w mieście przeszły ewolucję od konsulatu, przez władzę podestów do utworzonej 1282 rady priorów — 6 najbogatszych cechów (signorii); stopniowo rósł antagonizm między rządzącymi miastem bogatymi cechami (popolo grasso) a pozbawioną praw resztą ludności (popolo minuto); 1378 wybuchło powstanie ciompich, po jego stłumieniu wykształciła się oligarchiczna forma rządów; 1439–43 miejsce obrad soboru Kościoła rzymskokatolickiego. Od 1434 władzę objęli Medyceusze, obaleni 1494 w wyniku powstania ludowego; do władzy doszedł G. Savonarola; 1512 do rządów powrócili Medyceusze, którzy 1532 przyjęli tytuł książąt Florencji, 1569 — wielkich książąt Toskanii; po wygaśnięciu linii Medyceuszów 1737 Florencja wraz z Toskanią przeszła w ręce dynastii habsbursko-lotaryńskiej. W 1801–05 stolica Królestwa Etrurii; 1860 włączona do Królestwa Sardynii; 1865–71 stolica zjednoczonych Włoch. W 1966 wielka powódź, duże zniszczenia, m.in. zabytków, dzieł sztuki.
Zabytki. W XIII–XVI w. jeden z najważniejszych we Włoszech ośrodków kultury i sztuki; w XV w. kolebka sztuki renesansu; jeden z najcenniejszych i najpiękniejszych na świecie zespołów zabytkowych, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Najważniejsze obiekty: fragmenty średniowiecznych murów obronnych z XII i XIII–XIV w.; mosty: Ponte Vecchio, alla Carraia, S. Trinità; romańskie baptysterium S. Giovanni (XI w.) ze słynnymi brązowymi drzwiami A. Pisana (XIV w.) i L. Ghibertiego (XV w.), tzw. Porta del Paradiso; liczne kościoły, m.in.: S. Miniato al Monte (XI–XIII w.), S. Croce (XIII, XIV w., z kaplicą Pazzich z XV w. F. Brunelleschiego), S. Trinità (XIII w.), S. Maria Novella (XIII–XIV w., renesansowa fasada L.B. Albertiego z XV w.), Santissima Annunziata (XIII, XV w.), S. Lorenzo ze Starą Zakrystią (XVI w., Brunelleschi), Nową Zakrystią z nagrobkami Medyceuszy dłuta Michała Anioła i biblioteką (tzw. Laurenziana), obydwie z XVI w. (Michał Anioł), S. Spirito (XV w., Brunelleschi); gotycko-renesansowa katedra S. Maria del Fiore (XIII–XV w., A. di Cambio, P. Talenti) z gotycką kampanilą rozpoczętą przez Giotta, ze słynną renesansową kopułą Brunelleschiego (1418–34) i bogatym wyposażeniem wnętrza; oratorium Orsanmichele (XIV–XV w.; rzeźby m.in. Donatella i Ghibertiego); budowle użyteczności publicznej: Palazzo Vecchio (della Signoria) z XIII–XIV w. (A. di Cambio), przebudowane w XV i XVI w. (m.in. G. Vasari), Palazzo Bargello (del Podestà) z XIII–XIV w., Loggia della Signoria (dei Lanzi) z XIV w., Ospedale degli Innocenti (XV w., Brunelleschi), Palazzo degli Uffizi (XVI w., G. Vasari), Fortezza Bassa (XVI w. A. da Sangallo); liczne domy i pałace, m.in.: z XV w. Medici Riccardi (Michelozzo), Strozzi (B. da Maiano), Rucellai (L.A. Alberti), Pitti (B. Ammanati, rozbudowa XVI–XVIII w.); budowle barokowe i klasycystyczne; ogrody Boboli z połowy XVI w.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Florencja, most Ponte Vecchio fot. A. Znamierowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, widok miasta z Piazzale Michelangelo (z górującą katedrą) fot. W. Paciorkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, katedra Santa Maria Del Fiore (Włochy)fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, Kaplica Pazzich przy kościele Santa Croce fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, katedra (Włochy)fot. J. Kąkol/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, Palazzo Vecchio — Gabinet Francesco I de Medici, 1570–75fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Ghirlandaio, Sceny z życia Marii, fragment fresku w Santa Maria Novella we Florencji na zamówienie rodziny Tornabuonich, 1485–90, Florencjafot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Donatello, Św. Jerzy, 1416 — oratorium Orsanmichele, Florencjafot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Uccello Paolo, Pomnik konny sir Johna Hawkwooda, 1436 — katedra Santa Maria del Fiorefot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia