Filipiny. Historia
 
Encyklopedia PWN
Filipiny. Historia.
Główne fale osiedleńców przybyły na Filipiny w XII w. p.n.e.–XV w. n.e. (nasilenie procesu w VI–X w.) drogą morską z kontynentalnej części Azji i z Indonezji. Od X w. utrzymywali kontakty handlowe z ludnością sąsiednich wysp, a także z Chinami. Przed XV w. jedynie na północy Luzonu, gdzie najwcześniej wytworzyła się kultura tarasowej uprawy ryżu, istniały stałe osady typu plemiennego. Tworzące się drobne księstewka były w znacznym stopniu zależne od państw indonezyjskich: sumatrzańskiej Śriwidżaji i jawajskiego Majapahitu. W końcu XV w. z Brunei na Filipinach przeniknął islam; na Mindanao i wyspach Sulu powstały sułtanaty.
W 1521 na Filipiny dotarła wyprawa F. Magellana. W 1543 wyprawa R. Lópeza de Villalobos na cześć następcy tronu hiszpańskiego Filipa II nadała wyspom nazwę „Filipiny”, a ekspedycja M. Lópeza de Legazpi założyła 1565 pierwszą stałą osadę na wyspie Cebu, a 1571 — m. Manila na Luzonie, które stało się siedzibą administracji hiszpańskiej. Do końca XVI w. niemal cały archipelag został podbity przez Hiszpanię i przekształcony w jej kolonię. Nie udało się podporządkować jedynie muzułmanów z południa (przez Hiszpanów zw. Moro), którym pomocy udzielały sąsiednie państwa malajskie. Hiszpanie zlikwidowali władzę miejscowych książąt i sułtanów i ustanowili własną administrację. Do niższych stanowisk dopuszczali Filipińczyków, zwłaszcza wywodzących się z warstw wyższych. Sukcesem zakończyła się chrystianizacja prawie całej ludność F. i powstrzymanie ekspansji islamu.
W XVII i XVIII w. Hiszpanie musieli odpierać próby penetracji Filipin przez inne państwa europejskie (zwłaszcza Holandię i Anglię) i przeciwstawiać się buntom miejscowej ludności; pierwsze większe powstanie antyhiszpańskie wybuchło 1872 w mieście Cavite. W 1892 powstały 2 tajne organizacje patriotyczne: Liga Filipińska, domagająca się od Hiszpanii reform, oraz Katipunan, dążący do niepodległości. W 1896 na wezwanie A. Bonifacio, przywódcy Katipunanu, wybuchło powstanie antyhiszpańskie. Od 1898 powstanie toczyło się jednocześnie z wojną hiszpańsko-amerykańską. 12 VI 1898 powstańcy proklamowali niepodległość, ale USA, po zwycięstwie nad Hiszpanią, nie uznały nowo proklamowanej republiki i na mocy traktatu paryskiego (1898) ustanowiły na wyspach własne rządy. W 1899 Zgromadzenie Narodowe Filipin uchwaliło konstytucję i wybrało na prezydenta E. Aguinaldo, który wezwał Filipińczyków do powstania przeciwko USA, lecz po 2 latach walk został zmuszony do złożenia przysięgi na wierność USA.
Amerykanie ustanowili własny cywilny zarząd i stopniowo powiększali samorząd kolonii i udział Filipińczyków w administracji cywilnej. W latach 20. zaczęły powstawać na Filipinach lewicowe stowarzyszenia chłopskie, związki zawodowe, a 1930 KP Filipin (KPF). W okresie wielkiego kryzysu Partia Narodowa (istniejąca od 1907) podjęła działania, wsparte przez część polityków amererykańskich, na rzecz niepodległości. W 1934 Kongres USA przyznał Filipinom autonomię na 10 lat i status Wspólnoty Filipińskiej, przewidując też po tym okresie proklamowanie niepodległości. Uchwalono konstytucję i przeprowadzono wybory do Zgromadzenia Ustawodawczego; prezydentem został M. Quezon (1935).
7 XII 1941 Japończycy rozpoczęli atak na Filipiny, zajmując je do . Prezydent Quezon utworzył w USA rząd emigracyjny. 14 X 1943 władze japońskie proklamowały niepodległość Filipin i utworzyły marionetkowy rząd. Filipińczycy podjęli walkę partyzancką, w której główną siłą była komunistyczna Hukbalahap. X 1944–VII 1945 wojska amerykańskie wyparły Japończyków z Filipin. W IV 1946 prezydentem został M. Roxas, a VII 1946 proklamowano niepodległość. USA i Filipiny podpisały układ o handlu ograniczający na wiele lat niezależność ekonomiczną kraju, 1947 podpisano też układy o bazach i pomocy wojsk., gwarantujące USA prawo posiadania przez 99 lat baz wojskowych. W 1947 formacje Hukbalahap podjęły akcje przeciwko oddziałom policji i wojska, zdławione dopiero 1956. Kolejni prezydenci Filipin zdołali przeprowadzić częściową rewizję ustaleń traktatowych.
W 1966 prezydentem został F. Marcos; początkowo zdobył dużą popularność dzięki programowi rozwoju gospodarczego i zapowiedzi kontynuowania reformy w rolnictwie, zmierzającej do likwidacji wielkich posiadłości ziemskich, ale z czasem narastały niepokoje społeczne i problemy ekonomiczne. Na północy kraju uaktywniła się partyzantka komunistyczna, a na południu 1969 powstał Narodowy Front Wyzwolenia Moro (MNLF), który wysunął żądanie autonomii dla obszarów zamieszkanych przez ludność muzułmańską na Mindanao i wyspach Sulu. W 1972 Marcos, mając poparcie wojska, wprowadził stan wyjątkowy. Nowa konstytucja z 1973 umożliwiła prezydentowi rządzenie za pomocą dekretów, jego wybór zastąpiła powoływaniem przez Zgromadzenie Ustawodawcze i wprowadziła 1-izbowy parlament. Rządy Marcosa budziły coraz większe rozczarowanie (tolerowanie korupcji, gromadzenie majątku przez jego rodzinę i bezwzględne tłumienie opozycji). W 1983, po zabójstwie przywódcy opozycji B. Aquino ugrupowania opozycyjne utworzyły blok polit. p.n. Siła Ludu i wspólnie wysunęły kandydaturę C. Aquino (wdowy po B. Aquino), na stanowisko prezydenta w wyborach 1986. Po ogłoszeniu przez parlament zwycięstwa Marcosa opozycja uznała wyniki wyborów za sfałszowane, a C. Aquino wezwała ludność do „nieposłuszeństwa obywatelskiego”. Dla swojej kampanii uzyskała wsparcie Kościoła katolickiego, wojska i USA. W efekcie gwałtownych protestów i zamieszek Marcos opuścił kraj i udał się do USA.
Po objęciu funkcji prezydenta Aquino unieważniła konstytucję z 1973, przywróciła ustawy o prawach obywatelskich i uwolniła więźniów politycznych. W 1987 uchwalono nową konstytucję. Władze kontynuowały działania zbrojne przeciw ugrupowaniom partyzanckim. 1987–90 siedmiokrotnie próbowano obalić Aquino. W 1992 likwidacja baz amerykańskich zakończyła wojskową obecność USA na Filipinach. W 1992 prezydentem został F. Ramos, szef sztabu filipińskich sił zbrojnych, który za swoje główne zadanie uznał zapewnienie stabilizacji politycznej.
W 1998 prezydentem został populistyczny polityk J. Estrada, były aktor filmowy, Usztywnienie stanowiska wobec islamskich separatystów przyniosło wzrost aktów terrorystycznych: porwań turystów, przetrzymywania zakładników, zamachów bombowych w miastach. Oskarżony o korupcję i zagrożony impeachmentem, 2001 Estrada podał się do dymisji, a na prezydenta została zaprzysiężona wiceprezydenta G. Macapagal-Arroyo. Głównymi zadaniami rządu za jej prezydentury stała się walka z terroryzmem i separatyzmem islamskim. W VII 2003 grupa niższych rangą oficerów usiłowała dokonać zamachu stanu; aresztowano i postawiono w stan oskarżenia kilkuset wojskowych. Wybory 2004 potwierdziły legitymacje Macapagal-Arroyo do sprawowania władzy.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia