Europa. Historia. Czasy antyczne
 
Encyklopedia PWN
Europa. Historia. Czasy antyczne.
W starożytności Europa nie stanowiła jedności gosp. i kulturowej. Południe kontynentu, zachodnia Azja i północna Afryka tworzyły krąg wysoko rozwiniętej cywilizacji śródziemnomor., opartej na intensywnym i zróżnicowanym rolnictwie, gdzie rozwijały się miasta, rzemiosło użytkowe i artyst., blisko- i dalekosiężny handel, powstawały struktury państw., wprowadzono pismo oraz pieniądz. W Europie zwłaszcza Grecja osiągnęła w I tysiącl. p.n.e. wyjątkowy poziom rozwoju cywilizacji (sztuka, literatura, filozofia, formy ustroju polit., nauki mat.-przyr.), która po podbojach w IV w. p.n.e. Aleksandra III Wielkiego promieniowała na całą wschodnią część rejonu śródziemnomor. i Azję po granice Indii (hellenizm). Zachodnią, środkową i północną Europę zamieszkiwały stosunkowo prymitywne ludy celtyckie, germańskie, słow. i bałtyckie, wschodnią Europę — gł. irańskie (Scytowie, Sarmaci) oraz ugrofińskie; świat określany przez Greków jako „barbarzyński” był w rzeczywistości bardzo zróżnicowany, zamieszkujące go ludy osiągnęły różny stopień rozwoju kulturowego. W wyniku podbojów w III–I w. p.n.e. cały rejon M. Śródziemnego objęło imperium Rzymu; do II w. n.e. opanowało ono również obszar Europy na zachód od Renu, wraz z częścią Wysp Brytyjskich, i na południe od Dunaju, przejściowo sięgając do Karpat Wschodnich; pod rządami jednej scentralizowanej władzy nastąpiło ujednolicenie prawa, nasiliła się wymiana umiejętności techn., osiągnięć myśli, dzieł sztuki i prądów artyst., towarów. Imperium nie zatarło wszelkich różnic wewn.; w ciągu stuleci dokonał się proces romanizacji ziem Zachodu; Wschód, w tym południowo-wschodnia część kontynentu eur., pozostał kulturowo i językowo gr.; różnice utrwalił istniejący od IV w. podział adm. na zachodnią i wschodnią część cesarstwa. Rozpowszechnienie chrześcijaństwa w imperium uczyniło z tej religii jeden z gł. wspólnych elementów cywilizacji śródziemnomor., a następnie eur. — obok gr.-rzymskiej tradycji kult. i prawno-politycznych.
Bibliografia
Historia powszechna PWN:
T. MANTEUFFEL Średniowiecze, wyd. 6 Warszawa 1993,
Z. WÓJCIK Wiek XVI–XVII, wyd. 4 Warszawa 1991,
E. ROSTWOROWSKI Wiek XVIII, wyd. 4 Warszawa 1994,
M. ŻYWCZYŃSKI 1789–1870, wyd. 6 Warszawa 1991,
J. PAJEWSKI 1871–1918, wyd. 5 Warszawa 1994;
B. ZIENTARA Historia powszechna średniowiecza, wyd. 2. Warszawa 1973;
Dziesięć wieków Europy, red. J. Żarnowski, Warszawa 1983;
L. BAZYLOW Historia powszechna 1789–1918, wyd. 2. Warszawa 1986;
K. POMIAN Europa i jej narody, Warszawa 1992;
M. MAŁOWIST Europa i jej ekspansja XIV–XVII w., Warszawa 1993;
W. LAQUEUR Historia Europy 1945–1992, Londyn 1993.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Rzym, widok od strony Koloseum fot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia